فاطمه (س) وامور خانه
خانه داری یعنی تمشیت امور خانه ، مدیریت انجام کارهای خانه ، به عهده گرفتن امور مربوط به خانه نظیر نظافت وبهداشت ، پخت وپز غذا ، رسیدگی به امور فرزندان ، پذیرایی مهمان، تهیه نیازهای روزمره زندگی وامثال آن وزهرای اطهر (س) در انجام همه این امور متعهد بود ودر این را ه هر نوع رنجی را تحمل می نمود وعلی رغم همه مشکلات راضی وخوشنود هم بود.
امام علی (ع)در یک بیانی خانه داری حضرت زهرا (س) را چنین توصیف می کند:
أَنَّهَا اسْتَقَتْ بِالْقِرْبَةِ حَتَّى أَثَّرَ فِی صَدْرِهَا وَ طَحَنَتْ بِالرَّحَى حَتَّى مَجِلَتْ یَدَاهَا وَ کَسَحَتِ الْبَیْتَ حَتَّى اغْبَرَّتْ ثِیَابُهَا وَ أَوْقَدَتِ النَّارَ تَحْتَ الْقِدْرِ حَتَّى دَکِنَتْ ثِیَابُهَا فَأَصَابَهَا مِنْ ذَلِکَ ضَرَرٌ شَدِید.
حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) آن قدر با مشک آب کشید که اثر آن در سینه اش آشکار شد و چندان با دست خود آسیاب کرد که دستهایش پینه زد و آن قدر خانه را جارو کرد که لباسهایش خاک آلود گردید. و چندان آتش در زیر دیگ روشن کرد که لباسهایش سیاه و دود آلود شد، و از این کارها رنج و سختى زیادى به او رسید. (علل الشرایع، ج 2، ص 366)
فاطمه (س) خطاب به پیامبر عرض می کند:
یا رَسُولَ اللّهِ لَقَدْ مَجَلَتْ یَداىَ مِنَ الرَّحى، أَطْحَنُ مَرَّةً، وَ أَعْجَنُ مَرَّةً.
اى رسول خدا ! دو دستم از کار با آسیا کبود شده ، یك بار آرد می كنم و یك بار خمیر می سازم.
روزى پيامبر (صلي الله عليه و آله) به خانه فاطمه (عليهاالسلام) مشرف شدند وديدند كه پوششى از پلاس شتر بر دوش انداخته و با دستانش خمير مى كرد و فرزندش را هم شير مى داد. ـ با مشاهده اين صحنه ـ اشك بر چشمان پيامبر (صلي الله عليه و آله) حلقه زد و فرمود:
يا بِنْتاهُ تَعَجَّلى مَرارَةَ الدُّنْيا بِحَلاوَةِ الاْخِرَةِ. دخترم ! به خاطر شيرينى آخرت تلخى دنيا را تحمل كن.
فاطمه (س) گفت: يا رَسُولَ اللّه ِ اَلْحَمْدُلِلّهِ عَلى نَعْمائِهِ وَالشُّكْرُ لِلّهِ عَلى آلائِهِ.
خداوند متعال را در مقابل همه نعمتها و موهبتهایش حامد وسپاسگزارم. (مناقب ، ج3 ،ص342)
هركه در دنيا به خاطر ايمان و عقيده اش و براى خدا، سختى يك زندگى همراه با صبر و قناعت را تحمّل كند، بهترين پاداش هاى آخرت را خواهد داشت. آنان كه تلخى زندگى دنيوى را به خاطر خدا تحمّل كنند، از شيرينى نعمت هاى ابدى پروردگار برخوردار خواهند شد.
الف. خود حضرت فاطمه (س) خطاب به پیامبر (ص) گفت :
یا رَسُولَ اللهِ مَجَلَت یَداىَ مِنَ الرَّحى اَطحَنُ مَرَّهً وَ اَعجَنُ مَرَّهً.
اى رسول خدا! دستان من با کار کردن با آسیاب (دستاس) تـاول زده و پینه بسته است، زیرا یک بار گندم آرد مى کنم و باردیگر آرد را خمیر مى سازم.
ب. ودر جای دیگر زهرای اطهر (س) خطاب به رسول خدا (ص) گفت :
قَد مَجَلَت یَداىَ مِنَ الرَّحى، لَیلَتى جَمیعاً اُدیرُ الرَّحـى حَتّـى اُصـبُحَ وَ اَ بُوالحَسَنِ یَحمِلُ حَسَناً وَ حُسَیناً یا رَسُولَ اللهِ!
هر دو دستم به علت آرد کردن گندم با آسیاب دستى تـاول زده و پینه بسته است . دیشب را تا صبح به آردکـردن گنـدم مشـغول بـودم و ابوالحسن، فرزندانم، حسن و حسین را نگهدارى مى کرد
6- شادی از کار در خانه
فلا یعلم ما داخلنى من السرور الا االله باکفائى رسول االله تحمـل رقـاب الرجال»
جز خدا کسى نمى داند که از این تقسیم کار تا چه انـدازه خوشـحال شـدم، زیرا رسول خدا مرا از انجام
کارهایى که مربوط به مردان است، بازداشت».[3] [3] فرهنگ سخنان فاطمه زهرا (س
7- تقسیم امور خانه بین زن وشوهر
تَقاضى عَلِىٌّ وَفاطِمَةُ اِلى رَسُولِ اللّه ِ (صلي الله عليه و آله) فِى الْخِدْمَةِ، فَقَضى عَلى فاطِمَةَ (عليهاالسلام) بِخِدْمَتِها مادُونَ الْبابِ وَقَضى عَلى عَلِىٍّ (عليه السلام) بِما خَلْفَهُ… فَقالَتْ فَاَطِمَةُ عليهاالسلام : فَلايَعْلَمُ ما داخَلَنى مِنَ السُّرُورِ اِلاَّ اللّه ُ بِاِكْفائى رَسُولُ اللّه ِ( صلي الله عليه و آله) تَحَمُّلَ اَرْقابِ الرِّجالِ. (وسائل ج14، ص123 ،ح25341 )
امام على(ع) و حضرت فاطمه(س)باهم از پيامبر خواستند تا در تقسيم امور خانه بين آن دو قضاوت كند.
پيامبراكرم (صلي الله عليه و آله) كارهاى مربوط به درون خانه را براى فاطمه (عليهاالسلام) و كارهاى بيرون خانه را براى على (عليه السلام) تعيين كرد. پس حضرت زهرا فرمود: جز خدا كسى نمى داند كه من چقدر از اين تقسيم خوشحال شدم زيرا از شانه به شانه شدن با مردان بيگانه نجات يافتم و مشكل برخورد با مردان نامحرم از دوشم برداشته شد.
8- تقسیم کار درخانه بین او وخدمتکار خانه
سلمان (س) نقل نمود که روزی فاطمه (س)در خانه نشسته بود وباآسیاب دستی که جلویش بود گندم آرد می نمود وروی دسته آسیاب خون جاری بود وامام حسین (ع) گوشه خانه گریه می کرد گفتم: اى دختر رسول خدا دستان شما کبود وزخم شد در صورتى كه فضه حاضر است!
حضرت فاطمه (س) فرمود:
اَوْصـانى حَبيبى رَسـُولُ اللّه ِ اَنْ تَكُونَ الْخِدْمَةُ لَها يَوْماً وَلِىَ يَوْماً فَكانَ اَمْسِ يَوْمَ خِدْمَتِها وَالْيَوْمُ يَوْمُ خِدْمَتى
حضرت زهرا (عليهاالسلام) فرمود: پيامبر اسلام (صلي الله عليه و آله) مرا توصيه نموده است كه يك روز فضه كارهاى خانه را انجام دهد و يك روز من، ديروز نوبت او بوده و امروز نوبت من است.
(دلائل الامامة، ص 140)
در نقل دیگری چنین آمد:
غَزا رَسُولُ اللّه ِ (صلي الله عليه و آله) ساحِلَ الْبَحْرِ فَاَصابَ سَبْيا … فَبَعَثَ اِلى فاطِمَةَ (عليهاالسلام) وَ اَخَذَ بِيَدِ الْمَرْأَةِ فَوَضَعَها فى يَدِ فاطِمَةَ (عليهاالسلام) وَ قالَ (صلي الله عليه و آله) : يا فاطِمَةُ هذِهِ لَكِ وَ لا تَضْرِبيها فَاِنّى رَأَيْتُها تُصَلّى… فَلَمّا رَأَتْ فاطِمَةُ (س) ما يُوصيها بِها… قالَتْ (عليهاالسلام) : يا رَسُولَ اللّه ِ عَلَىَّ يَوْمٌ وَ عَلَيْها يَوْمٌ فَفْاضَتْ عَيْنا رَسُولِ اللّه ِ (صَلَّي اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) بِالْبُكاءِ.
پيامبر اسلام (صلي الله عليه و آله) در يكى از جنگها ـ در ساحل درياى سرخ ـ تعدادى را به اسارت گرفت ـ و پس از بازگشت به مدينه ـ حضرت (فاطمه عليهاالسلام) را طلبيد و دست يكى از زنان اسير را در دست او نهاد و فرمود:
اى فاطمه اين كنيز از آن تو. اما او را كتك مزن، زيرا ديدمش كه نماز مى خواند. وقتى حضرت فاطمه (عليهاالسلام) توجه و توصيه پيامبر (صلي الله عليه و آله) را نسبت به زن ديد گفت: اى پيامبرخدا يك روز من كار مى كنم و يك روز او. با شنـيدن اين سخـن اشـك از چشـمان پيامبر (صلي الله عليه و آله) جـارى شد. ( مقتل الحسين(ع)،ص 69)
9- کار امور خانه چگونه بین زهرا (س) و مادر شوهرش تقسیم شد؟
بنا شد امور بیرون خانه مانند آب و غیره با مادر شوهر باشد وامور داخل خانه نظیرخمیر کردن وآرد نمودن وامثال آن را فاطمه(س) بر عهده داشته باشد.
امام علی (ع)به مادرش فاطمه بنت اسد پیشنهاد داد:
اِكْفی فاطِمَةَ (عليهاالسلام) بِنْتَ رَسُولِ اللّه ِ (صَلَّي اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) ما كانَ خارِجاً مِنَ السَّقىِ وَ غَيْرِهِ وَ تَكْفيكَ ما كانَ داخِلاً مِنَ الْعَجْنِ وَ الطَّحْنِ وَ غَيْرِ ذلِكَ
شما كارهاى خارج از خانه همچون تهيه آب وغیره را به عهده بگيريد و فاطمه دختر پيامبر(ص) به امور داخل خانه همچون آردكردن و خميرگرفتن وامثال آن به پردازد. (انساب الاشراف، ج 2،ص 37 ، ح 36)
امام على (ع ) نيز اين را مى پسنديد كه همسر جوانش بيشتر به كارهاى داخل خانه بپردازد و كمتر بيرون از خانه و در معرض نگاه هاى اين و آن قرار گيرد.
مسؤوليت خانه دارى و تربيت فرزندان کارشايسته وبزرگ است، دست كمى از تلاش مردان در بيرون از خانه ندارد. گفته اند: مادر، با يك دستش گهواره را مى جنباند و با دست ديگرش جهان را!
10- تشویق پیامبر(ص) به تحمل سختی
روزى پيامبر (صلي الله عليه و آله) به خانه فاطمه (عليهاالسلام) مشرف شدند وديدند كه پوششى از پلاس شتر بر دوش انداخته و با دستانش خمير مى كرد و فرزندش را هم شير مى داد. ـ با مشاهده اين صحنه ـ اشك بر چشمان پيامبر (صلي الله عليه و آله) حلقه زد و فرمود:
يا بِنْتاهُ تَعَجَّلى مَرارَةَ الدُّنْيا بِحَلاوَةِ الاْخِرَةِ. دخترم ! به خاطر شيرينى آخرت تلخى دنيا را تحمل كن. (مناقب ، ج3 ،ص342)
تَقاضى عَلِىٌّ وَفاطِمَةُ اِلى رَسُولِ اللّه ِ( صلي الله عليه و آله) فِى الْخِدْمَةِ، فَقَضى عَلى فاطِمَةَ عليهاالسلام بِخِدْمَتِها مادُونَ الْبابِ وَقَضى عَلى عَلِىٍّ (عليه السلام) بِما خَلْفَهُ…
فَقالَتْ فَاَطِمَةُ (عليهاالسلام ) :
فَلايَعْلَمُ ما دَخَلَنى مِنَ السُّرُورِ اِلاَّ اللّه ُ بِاِكْفائى رَسُولُ اللّه ِ (صلي الله عليه و آله) تَحَمُّلَ رِقابِ الرِّجالِ.
على و فاطمه عليهماالسلام خدمت پيامبر(ص) رسیدن واز حضرت خواستند تا نسبت به کار و خدمت در امورخانه اظهار نظر کند.
پيامبراكرم (صلي الله عليه و آله) نيز كارهاى مربوط به درون خانه را براى فاطمه (عليهاالسلام) و كارهاى بيرون خانه را براى على (عليه السلام) تعيين كرد.
پس حضرت زهرا فرمود: جز خدا كسى نمى داند كه من چقدر از اين تقسيم خوشحال شدم زيرا از شانه به شانه شدن با مردان بيگانه نجات يافتم و مشكل برخورد با مردان نامحرم از دوشم برداشته شد .(وسائل ، ج 14،ص 123 ، ح 25341)
چه زیبا است که در خانواده ویا حتی بیرون خانواده بزرگی باشد که مقبول زن وشوهر باشد تا در امور اختلافی ویا احیانا امر مهم به او مراجعه کنند ومشکل شان حل شود وزندگی با نشاط ادامه یابد
13– ساده زیستی فاطمه(س)
الف : لوازم زندگی حضرت زهرا(س)
دَخَلَتْ فاطِمَةُ عليهاالسلام عَلَى رَسُولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله وَ قالَتْ: يا رَسُولَ اللّه ِ اِنَّ سَلْمانَ تَعَجَّبَ مِنْ لِباسى ، فَوَالَّذى بَعَثَكَ بِالْحَقِّ نَبِيّا مالى وَ لِعَلِىٍّ مُنْذُ خَمْسِ سِنينَ اِلاّ مِسْكَ كَبْشٍ نَعْلِفُ عَلَيْهِ بِالنَّهارِ بِعَيرَنا فَاِذا كانَ اللَّيْلُ اِفْتَرَشْناهُ وَ اِنَّ مِرْفَقَتَنا لَمِنْ اُدْمٍ حَشْوُها لِيفُ النَّخْلِ.
روزى فاطمه (عليهاالسلام) به محضر (پيامبر صلي الله عليه و آله )آمد و گفت: يا رسول اللّه سلمان از لباس ساده من تعجب مى كند! قسم به خدايى كه تو را به پيامبرى برانگيخته است، مدت پنج سال است كه زيرانداز شبانه من و على پوست گوسفندى است كه روزها علوفه شترمان را بر روى آن مى ريزيم، و بالش ما نيز قطعه پوستى است كه درون آن از ليف درخت خرماست. (الدروع الواقية،275)
ب : لباس زهرا(س)
رَأَى النَبِىُّ صلي الله عليه و آله فاطِمَةَ عليهاالسلام وَ عَلَيْها كِساءٌ مِنْ اَجِلَّةِ الإبِلِ .
روزى پيامبر صلي الله عليه و آله فاطمه (عليهاالسلام) را ديد كه پوششى از پلاس شتر بر دوش انداخته بود.
ج : حکمت پوشیدن لباس ساده
الف: زهرای اطهر (س) خطاب به سلمان فرمود:
یا سَلْمَانُ اِنَّ اللَّهَ ذَخَّرَ لَنَا الثِّیابَ وَ الْکرَاسِی لِیوْمٍ آخِرٍ.
ای سلمان! خداوند [بزرگ] لباسهای [زینتی] و تختهای [طلایی] را برای ما در روز قیامت ذخیره کرده است ( بحار الانوار، ج 8، ص 303)
یعنی از دنیا کم بهره می برند و در عوض بهترین بهره ها را در عالم آخرت دریافت می کنند. گویا سلمان از زندگی بسیار ساده زهرا (س) تعجب نمود وگویا برایش سئوال بود که این سادگی چرا حضرت (س) این عبارت را بیان کرد . حاصلش این است که کم برخورداری از دنیا بهره مندی فراوان در آخرت را درپی دارد .
د : خانه فاطمه (س) گاه غذاندارد
اَصْبَحَ عَلِىٌّ (عليه السلام) ذاتَ يَوْمٍ فَقالَ: يا فاطِمَةُ هَلْ عِنْدَكِ شَيْى ءٌ تُغَذّينيهِ؟ قالَتْ فاطِمَةُ عليهاالسلام: … ما كان شَيْى ءٌ اُطْعِمْناهُ مُذْ يَوْمَيْنِ اِلاّ شَيْىٌ ء كُنْتُ اُو ثِرُكَ بِهِ عَلى نَفْسى وَ عَلَى ابـْنَىَّ هذَيْنِ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ.
فَقالَ عَلِىٌّ (عليه السلام) : يا فاطِمَةُ اَلاّ كُنْتِ اَعْلَمْتينى فَاَبْغيكُمْ شَيْئا؟ فَقالَت (عليهاالسلام) : يااَبَاالْحَسَنِ اِنّى لَأَسْتَحى مِنْ اِلهى اَنْ تُكَلِّفَ نَفْسَكَ ما لا تَقْدِرُ عَلَيْهِ .
روزى حضرت على (عليه السلام) به حضرت فاطمه (عليهاالسلام)فرمود: روزى حضرت على (عليه السلام) به حضرت فاطمه (عليهاالسلام)فرمود: آيا غذايى در خانه هست تا بخورم؟
فاطمه (عليهاالسلام) گفت: آنچه كه در دو روز گذشته خورده ايد غذايى بوده كه من و دو فرزندم ـ حسن و حسين ـ نخورده و براى تو نگه داشته بوديم. على (عليه السلام)گفت: چرا به من اطلاع نداده بودى تا براى شما غذايى تهيه كنم؟ فاطمه (عليهاالسلام گفت: اى ابوالحسن! من از خداى خود شرم دارم كه تا خودت را به خاطر آنچه كه نسبت به آن توانايى ندارى به زحمت اندازى.
اين اخلاق والا، نمونه اى از برخورد كريمانه و حق شناسانه زن و مرد نسبت به يكديگر در زندگى مشترك است. ايجاد تكلّف و زحمت براى همسر، الفت و دوستى را مى كاهد.
(تفسير فرات كوفى،ص 83)
برجستگی های حضرت خدیجه(س) از خانواده بزرگ دینی و فرهنگی از چهار زن برگزیده تاریخ…
دعای افتتاح چیست وچه پیامی دارد؟ دعای افتتاح سه بخش دارد: بخش اول به چگونگی…
همسفره شدن با عیال محبوبترین چیز نزد خدا پیامبر (ص) فرمود: إنَّ اللّهَ يُحِبُّ المُؤمِنَ…
انفاق برای خانواده انفاق برای خانواده به قصد خدا باشد پیامبر (ص) فرمود: اِذا…
هزینه عیال برترین هزینه پیامبر خدا (ص) فرمودند: أفضَلُ دینارٍ یُنفِقُهُ الرَّجُلُ، دینارٌ یُنفِقُهُ عَلى…
نخستین چیز در ترازوی اعمال ، انفاق به خانواده پیامبر (ص) فرمود: أوَّلُ ما یوضَعُ…