اندیشه بنان

چهل حدیث  همسایگی

 

کلیات

 

الف :  حد وحق همسایگی

• حد همسایگی

امام صادق (علیه السلام)در جواب معاویه ابن عمار که از حد همسایگی پرسید فرمود:

أَرْبَعِينَ دَاراً مِنْ كُلِّ جَانِبٍ .

تا چهل خانه از چهار طرف  حد همسایگی است .      (وسائل ،ج12 ، ص132)

• حد همسایگی از زبان پیامبر

 

پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله)فرمود:

اَربَعُونَ داراً  جارٌ.

تا چهل خانه همسایه به شمار می آید .

(میزان الحکمه ، ج2 ، ص402)

 

• حد حریم و همسایگی مسجد در کلام امام علی (ع)

امام على (عليه السلام) فرمود:

حَرِيمُ المَسجِدِ أربَعُونَ ذِراعاً ، وَ الجِوارُ أربَعُـونَ داراً  مِن أربَعَةِ جَوانِبِها .

تاچهل متر حریم مسجد محسوب  می شود وتا چهل خانه از چهار جهت همسایه به شمار می آید.

( خصال ، ج2، ص544 ، ح20 )

 

• حق همسایه

 

امام سجاد (عليه السلام) فرمود:

أَمّا حَقُّ جارِكَ فَحِفظُهُ غائِباً وَ إِكرامُهُ شاهِداً وَ نُصرَتُهُ إِذا كانَ مَظلوماً و َلا تَتَّبِع لَهُ عَورَةً فَإِن عَلِمتَ عَلَيهِ سوءً سَتَرتَهُ عَلَيهِ وَ إِن عَلِمتَ أَنَّهُ يَقبَلُ نَصيحَتَكَ نَصَحتَهُ فيما بَينَكَ و َبَينَهُ وَ لا تُسَلِّمهُ عِندَ شَديدَةٍ وَ تُقيلُ عَثرَتَهُ وَ تَغفِرُ ذَنبَهُ وَ تُعاشِرُهُ مُعاشَرَةً كَريمَةً.

حق همسايه ات اين است كه درغياب او آبرويش را حفظ كنى و در حضورش او را احترام نهى. اگر به او ظلمى شد ياريش رسانى، دنبال عيبهايش نباشى، اگر بدى از او ديدى بپوشانى، اگر بدانى نصيحت تو را مى پذيرد او را در خفا نصيحت كنى، در سختى ها رهايش نكنى، از لغزشش درگذرى، گناهش را ببخشى و با او به خوبى و بزرگوارى معاشرت كنى.

(خصال ، ج2 ، ص 569 )

 

• حقوق همسایه از زبان پیامبر(ص)

پیامبرخدا (صلى الله عليه و آله) –  در جواب سئوال خودش که از مخاطبان پرسیده بود: اَتَدرُونَ ماحَقُّ الجارِ؟ آیا می دانید حق همسایه چیست ؟ آنها گفتند نه –  فرمود:

إنِ اسْتَغاثَكَ أغَثْتَهُ  وَ إنِ اسْتَقْرَضَكَ أقْرَضْتَهُ  وَ إنِ افْتَقَر عُدْتَ علَيهِ  وَ إنْ أصابَتْهُ مُصيبَةٌ عَزَّيْتَهُ  وَ إنْ أصابَهُ خَيرٌ هَنَّأتَهُ  وَ إنْ مَرِضَ عُدْتَهُ  وَ إنْ ماتَ اِتَّبَعتَ جَنازَتَهُ  وَ لا تَسْتَطِلْ عَلَيهِ  بِالبِناءِ فتَحْجُبَ عَنهُ الرِّيحَ إلاّ بإذنِهِ  وَ إذا اشْتَرَيتَ فاكِهَةً فَأهْدِ لَهُ  فَإنْ لَم تَفْعَلْ فَأدْخِلْها سِرّاً  وَ لا تُخْرِجْ بِها وُلْدَكَ تَغيظُ بها وُلْدَهُ  وَ لا تُؤْذِهِ  بِرِيحِ قِدْرِكَ إلاّ أنْ تَغرِفَ لَهُ مِنها .

از حقوق همسایه این است که اگر پناه خواست  به او پناه دهی  واگرقرض خواست به او قرض دهی   واگرفقیر شد به او توجه ومساعدت کنی  واگرمصیبتی دید به او تسلیت گویی واگر خیری به او رسید تبریک وتهنیت گویی.

واگربیمار شد عیادتش بروی واگرفوت نمود در تشییع جنازه اش شرکت کنی ودرساخت ساختمان  بنا را بلندتر از ساختمان او نسازی تا مانع ورود باد به ساختمان او شود مگر با اجازه او .

واگر میوه یی خریدی به او هم اهداء کنی واگر نمیتوانی به او میوه بدهی پس میوه را  پنهانی وارد خانه ات کن تا او نبیند و بچه ات را همراه میوه  بیرون نفرست تا بچه اش به بیند غیظ کند وناراحت شود وبوی غذای دیگت او را نیازارد مگرآنکه از آن غذا چیزی  به او عطا کنی .

(مسكّن الفؤاد ، ص 105 )

 

• همسایه وحق شفعه

 

امام علی (علیه السلام) فرمود:

…  وَ لَيْسَ لِلْجَارِ شُفْعَةٌ وَ لَهُ حَقٌّ وَ حُرْمَةٌ .

همسایه حق شفعه ندارد بل حق همسایگی وحق حرمتگذاری دارد.

( مستدرک الوسائل ،ج ۱۷ ، ص۹۷ )

 

• اقسام همسایه ها

 

پيامبرخدا (صلی الله علیه و آله) فرمود:

اَلْجِيرَانُ ثَلَاثَةٌ فَجَارٌ لَهُ ثَلَاثَةُ حُقُوقٍ حَقُّ اَلْجِوَارِ وَ حَقُّ اَلْقَرَابَةِ وَ حَقُّ اَلْإِسْلاَمِ وَ جَارٌ لَهُ حَقَّانِ حَقُّ اَلْجِوَارِ وَ حَقُّ الْإِسْلَامِ و جَارٌ لَهُ حَقٌّ وَاحِدٍ وَ هُوَ اَلْمُشْرِكُ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ .همسایه ها سه گروهند : گروه اول کسانی هستند که سه حق دارند : حق همسایگی ، حق خویشاوندی وحق اسلام. وگروه دوم کسانی هستند که دو حق دارند : حق همسایگی وحق اسلام وگروه سوم کسانی هستند که فقط یک حق دارند و آنها مشرکین از اهل کتاب هستند.         (جامع الأخبار، ج۱ ، ص۱۳۸ ، ح  ۳۱۲۸۷۴ )

 

• اول همسایه بعد خرید خانه

 

پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله) در جواب کسی که از حضرت خواست تا جایی را برای خرید خانه معرفی کند  فرمود :

الْجِوارُ ثُمَّ الدَّارُ، الرَّفیقُ ثُمَّ السَّفَرُ.

اوّل (برسی)همسایگان سپس (خرید)خانه، اوّل (شناسایی)رفیق سپس(تصمیم وحرکت برای ) سفر. (مستدرك ‏الوسائل، ج 8، ص 429)

در همین رابطه امام علی (علیه السلام) فرمود:

سَلْ عنِ الجارِ قبلَ الدّارِ .

پيش از خريدن خانه  همسايه هایش را شناسایی کن.

(شرح غرر الحكم ، ج4، ص137، ح 5598 )

 

• همسایگی با چه کسی؟

 

پیامبرخدا (صلی الله علیه و آله) فرمود:

اِنَّ اللّه تَعالی لَیَدْفَعُ بِالْمسْلِمِ الصّالِحِ عَنْ مِأَةِ اَهْلِ بَیْتٍ مِنْ جیرانِهِ الْبَلاءَ.

به راستی خداوند بلند مرتبه به واسطه مسلمان درستکار، بلا را از اهل صد خانه از همسایگانش دور می کند.                       (نهج الفصاحة، ح 4651)

• امام علی (علیه السلام) در همین رابطه فرمود:

جاوِرْ مَنْ تَأمَنُ شَرَّهُ وَ لا یَعْدُوکَ خَیْرُهُ.

با کسی همسایه شو که از وی در امان باشی و خوبی خود را از تو مضایقه نکند.

(غرر الحکم، ج 1، ص 369)

 

ارزش واهمیت همسایگی

 

• دستور خدا به حسن همجواری

 

امام صادق (علیه السلام) فرمود:

علَيكُم بحُسنِ الجِوار ، فإنَّ اللّهَ أمرَ  بِذلِكَ .

برای همسایگان  همجوار خوب باشید و نسبت به آنان نیک رفتار باشید چرا كه خداوندمتعال  به اين كار فرمان داده است.      (امالي صدوق ، ص359 )

 

• سفارش اکیدجبرئیل نسبت به همسایه

 

پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله) فرمود:

ما زالَ جبرئيلُ (عَلَيهِ السَّلامُ) يُوصِيني بالجارِ حتّى ظَنَنتُ أنَّهُ سَيُوَرِّثُهُ .

جبرئيل پيوسته مرا درباره همسايه سفارش مى كرد تاجايى كه گمان بردم بزودى او همسایه را  وارث  همسايه  قرا خواهد داد .       (امالي طوسي ، ص520 ، ح 1145)

 

تاکیداکید برحرمت همسایه

امام علی ( عليه السلام) فرمود :

ما تَأكَّدَتِ الحُرمَةُ بِمِثلِ المُصاحَبَةِ والمُجاوَرَةِ.

هیچ حرمتی به مثل حرمت همنشینی وهمسایگی بر آن تأکیدنشد

(میزان الحکمه، ج2 ، ص 397 ،ح3165)

 

• تأکید اکید برحرمت همسایگی

 

 

• گمان به ارث بری همسایه

امام على (عليه السلام)در وصیتنامه خود فرمودند :

اللّه َ اللّه َ في جِيرانِكُم فإنَّهُم وَصيَّةُ نَبيِّكُم ، ما زالَ يُوصي بِهِمْ حتّى ظَنَنّا أنَّهُ سَيُوَرِّثُهُم .

خدا را، خدا را درباره همسايگانتان ، كه آنان سفارش شده پيامبر شمايند ، و حضرتش (صلى الله عليه و آله) چندان درباره همسايگان سفارش كرد كه گمان برديم آنها را ارث بَر قرار خواهد داد.

(نهج البلاغة ، نامه47)

• حسن همجواری در ردیف نماز در مسجد

 

امام صادق (علیه السلام) فرمود :

عَلَيْكُمْ بِالصَّلاَةِ فِي اَلْمَسَاجِدِ وَ حُسْنِ اَلْجِوَارِ لِلنَّاسِ وَ إِقَامَةِ اَلشَّهَادَةِ وَ حُضُورِ اَلْجَنَائِزِ ؛ إِنَّهُ لاَ بُدَّ لَكُمْ مِنَ اَلنَّاسِ إِنَّ أَحَداً لاَ يَسْتَغْنِي عَنِ اَلنَّاسِ حَيَاتَهُ وَ اَلنَّاسُ لاَ بُدَّ لِبَعْضِهِمْ مِنْ بَعْضٍ.

نماز را در مسجد اقامه کنید وحسن همجواری را نسبت به مردم حفظ کنید ، وقت اقامه شهادت  ( برای اثبات حقی)حتما شهادت دهید ودر تشییع جنازه هم حاضر شوید  ؛ چرا که شما به مردم محتاجید  واساسا زندگی هیچ کسی بی نیاز از مردم نیست  و اصلا  مردم به ناچار به هم محتاج  ونیازمندند.

 

• حرمت همسایه مثل حرمت مادر

 

حُرمَةُ الجارِ على الإنسانِ كحُرمَةِ اُمّهِ .

حفظ حرمت همسايه همانند حفظ حرمت مادر بر عهده انسان است .

(مكارم الأخلاق ، ص126)

 

• سئوال خدا از حق همسایه

 

پيامبرخدا (صلی الله علیه و آله) فرمود:

أَلاَ وَ إِنَّ اَللَّهَ يَسْأَلُ اَلرَّجُلَ عَنْ حَقِّ جَارِهِ.

هان  قطعا خداوند متعال در قیامت از انسان راجع به حق همسایه می پرسد  .(وسائل الشیعة ، ج۵  ، ص۳۴۰)

 

• همسایه مثل جان آدم است

 

امام باقر (علیه السلام) – طبق نقل امام صادق (ع)- فرمود:

قَرَأْتُ فِي كِتَابِ عَلِيٍّ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ أَنَّ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ كَتَبَ بَيْنَ اَلْمُهَاجِرِينَ وَ اَلْأَنْصَارِ وَ مَنْ لَحِقَ بِهِمْ مِنْ أَهْلِ يَثْرِبَ أَنَّ اَلْجَارَ كَالنَّفْسِ غَيْرَ مُضَارٍّ وَ لاَ آثِمٍ وَ حُرْمَةُ اَلْجَارِ عَلَى اَلْجَارِ كَحُرْمَةِ أُمِّهِ .

در نامه امام علی (علیه السلام) خواندم  که رسول خدا(صلی الله علیه وآله)به مهاجرین وانصار و وابستگانشان در مدینه نوشت : همسایه یی که زیان نرساند  واهل گناه نباشد مثل جان آدم است

 

• همسایه صالح جزء سعادت است

 

پیامبرخدا (صلی الله علیه و آله) فرمود:

مِنْ سَعادَةِ الْمُسْلِمِ سِعَةُ الْمَسْکَنِ وَ الْجارُ الصّالِحِ.

از خوشبختی مسلمان، داشتن خانه وسیع و همسایه شایسته است.

(خصال، ج 1، ص 201)

 

• رضایت همسایه موجب آمرزش

 

پیامبرخدا (صلی الله علیه و آله) فرمود:

مَنْ ماتَ وَ لَهُ جِیْرانُ ثَلاثَةٍ، کُلُّهُمْ رَضْونَ عَنْهُ غُفِرَ لَهُ.

هرکس بمیرد و سه همسایه داشته باشد که همگی از او راضی باشند، آمرزیده می شود.

(مستدرک الوسائل، ج 8 ، ص 422)

 

• همسایه خوب آقا است

 

امام امير المؤمنين ( عليه السّلام) فرمود:

اَلسَّيِّدُ مَنْ تَحَمَّلَ أَثْقَالَ إِخْوَانِهِ وَ أَحْسَنَ مُجَاوَرَةَ جِيرَانِه

آقا ومهتر کسى است که سنگینى دوستان خود را تحمّل کند و همجواری نیک نسبت به همسایگان داشته باشد . (غرر الحکم و درر الکلم ، ج 1، ص 546 )

 

• حسن همجواری باعث افزایش روزی

 

امام صادق (علیه السلام) فرمود:

حُسنُ الجِوارِ  یَزیدُ فِی الرِّزقِ .

حسن همجواری روزی را زیاد می کند .   (سفینه البحار  ، ماده جور 190)

 

• حسن همجواری مایه آبادانی وافزایش عمر

 

امام صادق (علیه السلام) فرمود:

حُسنُ الجِوارِ يُعمِّرُ الدِّيارَ ، و يَزيدُ فِي الأعْمارِ .

حُسن همسايگى ، خانه ها را آباد و عمرها را زياد مى كند.   (الكافي ، ج 2 د، ص667 ، ح 8 )

 

 

• حسن همجواری موجب کثرت خدمه

 

امام على (عليه السلام ) فرمود:

مَن أحسَنَ إلى جِيرانِهِ كَثُرَ خَدَمُهُ .

كسى كه به همسايگان خود نيكى كند خدمت گذارانش زياد شوند.

( شرح غرر الحكم ، ج 5، ص20، ح  7967  )

 

حسن همجواری باعث کثرت همسایگان

امام على (عليه السلام) فرمود:

 

مَن حَسُنَ جِوارُهُ كَثُرَ جِيرانُهُ .

هر كه حسن همجواری را رعایت کند  همسايگانش زياد  شوند.

(شرح غرر الحكم ،  ج5 ، ص156،  ح 7762 ) (وسائل الشیعة ، ج۱۲ ، ص۶  )

 

 

 

چگونگی رفتار با همسایه

 

 

• آنچه برای خود می خواهی برای همسایه بخواه

 

پیامبرخدا (صلی الله علیه و آله) فرمود:

وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ لا یُؤْمِنُ عَبْدٌ حَتّی یُحِبَّ لِجارِهِ ما یُحِبُّ لِنَفْسِهِ.

قسم به آن که جانم در دست اوست، بنده ای مؤمن نمی شود مگر این که آنچه را که برای خود دوست می دارد، برای همسایه اش نیز دوست بدارد.

(کنزالعمال، ج 9، ص 50)

 

• تکریم همسایه

پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله) فرمود:

مَن کانَ یُؤمِنُ بِاللهِ  وَ الیَومِ الاخِرِ فَلیُکرِم جارَهُ.

هرکس به خدا وروز آخرت ایمان دارد باید همسایه را تکریم نماید.

(محجه البیضاء، ج3 ، ص422)

 

• احوالپرسی وجویا شدن حال همسایه

 

امام على (عليه السلام) فرمود:

مِن حُسنِ الجِوارِ تَفَقُّدُ الجـارِ .

از نشانه هاى حُسن همسايگى جويا شدن احوال همسايه است.

(تحف العقول ، ص 85 )

 

• عطوفت ومهربانی به همسایه

 

امام صادق (علیه السلام) فرمود:

مَنْ طَلَبَ الدُّنْیا اِسْتِغْناءً عَنِ النّاسِ وَ تَعَطُّفاً عَلَی الْجارِ لَقَی اللهُ وَ وَجْهُهُ کَالْقَمَرِ لَیْلَةَ الْبَدْرِ.

هر کس به جستجوی دنیا به خاطر بی نیازی از مردم و مهربانی به همسایه به پردازد خدا را ملاقات می کند در حالی که صورتش مثل ماه شب چهارده است

(ثواب الاعمال، ص 400)

 

• کمک به کارنیک همسایه

پیامبرخدا (صلی الله علیه و آله) فرمود:

رَحِمَ اللهُ جاراً اَعانَ جارَهُ عَلی بِرِّهِ.

رحمت خداوند بر همسایه ای که به همسایه اش در نیکی کمک نماید.

(تنبیه الخواطر، ص 167)

 

• نهی همسایه از معصیت

امام صادق (علیه السلام) فرمود:

مَنْ لَهُ جارٌ وَ یَعْمَلُ بِالْمَعاصِی فَلَمْ یَنْهَهُ فَهُوَ شَریکُهُ.

هر کس همسایه ای داشته باشد که گناه می کند ولی او را نهی نکند، شریک او (در گناهانش) است.

(ارشاد القلوب، ج 1، ص 183)

 

• دفاع از همسایه در غیاب

 

امام صادق (علیه السلام) فرمود:

اَلْمَکارِمُ عَشْرٌ فَاِنْ اِسْتَطَعْتَ اَنْ تَکُونَ فِیکَ فَلْتَکُنْ … وَ التَّذَمُّمْ لِلْجارِ.

بزرگواری ها ده چیز است، اگر می توانی آن ها را داشته باشی، داشته باش، … (یکی از آن ها) دفاع از همسایه در غیاب است.

(تذمم برای همسایه ویا دوست این است که اگرکسی در غیاب خواست بد اورا بگوید به دفاع از اوبرخیزد  واز او تمجید نماید  و او را از بدی انتسابی مبری سازد)

(کافی، ج 3، ص 92)

 

 

• صبر بر آزار همسایه

پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله) خطاب به مردی که عرضه داشت : فلانی همسایه ام مرا اذیت می کند  فرمود:

اِصْبِرْ عَلَى أَذَاهُ وَ كُفَّ أَذَاكَ عَنْهُ .براذیت او صبور باش  وخود هم به او آزار نرسان.

همین مرد پس از مدت کوتاهی مجددا آمد وعرض کرد یا رسول الله همسایه ام فوت نمود حضرت فرمود:

كَفَى بِالدَّهْرِ وَاعِظاً وَ كَفَى بِالْمَوْتِ مُفَرِّقاً . زمانه وروزگارکافی است تا واعظ آدم باشد  ومرگ هم برای جدایی کافی است  (سفینه  البحار  ماده جور)  وکتاب سلوة الحزين (الدعوات)  ،  جلد۱  ، ص۲۴۰)

 

• صبربرآزار همسایه

 

امام کاظم (ع) فرمود:

لَیسَ حُسْنُ الْجَوارِ کَفُّ الْاَذی وَلکنْ حُسْنُ الْجَوارِ صَبْرُکَ عَلَی الْاَذی.

حسن همجواری فقط به این نیست(که به همسایه احسان کنی ویا )به اوآزار نرسانی بل حسن همجواری به این است  که بر آزار او صبور وخویشتن دار باشی. ( بحارالأنوار، ج 77، ص 320)

 

• مومن دچارهمسایه آزار

 

امام صادق (علیه السلام) فرمود:

ما کانَ وَ لا یکونُ وَ لَیسَ بِکائِنٍ مُؤْمِنٌ الّا وَلَهُ جارٌ یؤذیهِ وَ لَوْ اَنَّ مُؤْمِناً فی جَزیرَةٍ مِنْ جَزائِرِ الْبَحْرِ لَبَعَثَ اللَّهُ لَهُ مَنْ یُؤْذیهِ.

برای هیچ مومنی  نبود ونیست ونخواهد بود  که از همسایه یی آزار نبیند و حتی اگر مؤمنی در جزیره ای از جزایر دریا زندگی کند، خداوند کسی را که اهل اذیت است بر می گزیند وهمسایه اش قرار می دهد . ( وسائل ‏الشيعة، ج 8، ص 485)

 

 

• امام صادق (علیه السلام) همین مضمون را خطاب به سماعه فرمود:

یاسُماعَهُ  لاَ يَنْفَكُّ اَلْمُؤْمِنُ مِنْ خِصَالٍ أَرْبَعٍ مِنْ جَارٍ يُؤْذِيهِ وَ شَيْطَانٍ يُغْوِيهِ وَ مُنَافِقٍ يَقْفُو أَثَرَهُ وَ مُؤْمِنٍ يَحْسُدُهُ قَالَ سَمَاعَةُ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ مُؤْمِنٌ يَحْسُدُهُ قَالَ يَا سَمَاعَةُ أَمَا إِنَّهُ أشهدهم أَشَدُّهُمْ عَلَيْهِ قُلْتُ وَ كَيْفَ ذَلِكَ قَالَ لِأَنَّهُ يَقُولُ اَلْقَوْلَ فِيهِ فَيُصَدِّقُ عَلَيْهِ .

مؤمن از چهار خصلت جدا نيست: از همسايه اى كه او را اذيّت كند و شيطانى كه او را گمراه سازد و منافقى كه دائما به دنبال او باشد و مؤمنى كه بر او رشك ورزد.

سماعه مى گويد: به امام عرض كردم:

فدايت شوم مؤمنى كه به او حسادت مى كند؟

فرمود: اى سماعه!  اين مؤمن حسود از همه براى او سخت تر است.

گفتم: چگونه چنين است؟

فرمود: در باره او بد مى گويد و مردم باور مى كنند. (مشکاة الأنوار في غرر الأخبار، ج 1، ص 143 و خصال  ، ج۱ ،  ص۲۲۹)

 

• صله به همسایه

 

پیامبرخدا (صلی الله علیه وآله) در جواب کسی که از حضرت پرسید آیا در مال به جز زکات حقی هست ؟ فرمود :

نِعَم . بِرُّ الرَّحِمِ  إذا أدبَرَت  وَ صِلَةُ الجارِ المُسلِمِ.

بله . نیکی به خویشان توسط مال وهدیه به همسایه مسلمان.

(سفینه البحار ،  ماده جور)

 

• کمک به همسایه با مازاد زندگی

 

امام صادق (عليه السلام)از طریق پدران گرامی اش(علیهم السلام) وآنان ازامیرالمومنین (عليه السلام) وآن حضرت خود از پیامبر  خدا ( صلى الله عليه و آله) شنید که روزی به اصحابش می فرمود:

ما آمَنَ بِاللّه ِ وَ اليَومِ الآخِرِ مَن باتَ شَبْعانَ وَ جارُهُ جائِعٌ ، فقُلْنا: هَلَكْنا يا رَسُولَ اللّه ِ ! فَقالَ : مِن فَضْلِ طَعامِكُم وَ مِن فَضْلِ تَمْرِكُم وَ وَرِقِكُم وَ خَلَقِكُم وَ خِرَقِكُم ، تُطْفِؤُونَ بِها غَضَبَ الرَّبِّ .

به خدا و روز قيامت ايمان نياورده است كسى كه شب سير بخوابد و همسايه اش گرسنه باشد. عرض كرديم: اى رسول خدا! ما (كه با اين سخن) نابود شديم. پيامبر فرمود: شما با خوراك اضافى و با مازاد خرما و پولتان و لباسهاى كهنه و فرسوده تان، خشم خدا را فرو نشانيد. (بحار الأنوار، ج 77، ص191، ح11)

• ابوذر(ع) گوید دوست من پیامبرخدا (صلی الله علیه وآله) درسفارشی به من فرمود:

اِذا طَبِختَ  قِدراً  فَأکثِرمائَها ثُمَّ اُنظُر بَعضَ اَهلِبَیتٍ مِن جیرانِکَ  فَاغرِف لَهُم مِنها.

هرگاه برای طبخ غذا دیگی بار گذاشتی آب آن را زیاد کن آنگاه ملاحظه کن وچیزی از این غذا (با دست خود )  به  خانواده هایی که همجوارت هستند عطاکن.

(حجه البیضاء، ج3 ، ص425)

 

• پوشاندن لباس به همسایه

 

پیامبرخدا(صلى الله عليه و آله) فرمود:

ما آمَنَ بي مَن باتَ شَبْعانَ و جارُهُ طاوِيا ، ما آمَنَ بي مَن باتَ كاسِيا و جارُهُ عارِيا .

به من ايمان نياورده است آن كه شب سير بخوابد و همسايه اش گرسنه باشد. به من ايمان نياورده است آن كه شب پوشيده بخوابد و همسايه اش برهنه باشد. (عوالي اللآلي ، ج1، ص269، ح75 )

 

• سیر نمودن همسایه گرسنه

 

امام باقر(عليه السلام) فرمود:

قالَ رسولُ اللّه ِ (صلى الله عليه و آله) : ما آمَنَ بي مَن باتَ شَبْعانَ و جارُهُ جائعٌ . قالَ : و ما مِن أهلِ قريةٍ يَبِيتُ و فيهِم جائعٌ  يَنظُرُ اللّه ُ إليهِم يومَ القِيامَةِ .

پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله) فرمود:

به من ايمان نياورده است آن كه شب را با شكم سير بخوابد و همسايه اش گرسنه باشد. فرمود: اهل هر آبادى كه شب را بگذرانند و در ميان ايشان گرسنه اى باشد ، روز قيامت خداوند به آنان نظر رحمت نمى افكند. (كافي ، ج2، ص668، ح14 )

 

• مومن و برنتافتن گرسنگی همسایه

 

پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله) فرمود:

فمَا أقَرَّ بي مَن باتَ شَبْعانَ و جارُهُ المسلمُ جائعٌ.

به من ايمان نياورده است آن كه شب با شكم سير بخوابد و همسايه مسلمانش گرسنه باشد.

(الأمالي للطوسي ، ص 520 ، ح1145)

 

• ایمان خود را درحسن همجواری مشاهده کن

 

پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله) فرمود:

أحسِنْ مُجاوَرَة مَن جاوَرَكَ ، تَكُنْ مؤمنا .

مجاور خوب برای  همسايه ات باش تا مؤمن باشى.

(امالي صدوق ، ص201  )

 

• اسلام خود را درحسن همجواری مشاهده کن

 

امام حسن (ع) فرمود:

أحسِن جِوارَ مَن جاوَرَكَ تَكُن مُسلِماً.

با همسايه ات به نيكى همسايگى كن مسلمان خواهی بود . ( بحار الأنوار، ج 78، ص 112)

 

 

همسایه بد

 

• همسایه بد کمر شکن است

 

امام باقر (ع) فرمود:

مِنَ الْقَوْاصِمِ الَّتی تَقْصِمُ الظَّهْرَ جارُالسُّوءِ، اِنْ رَأی حَسَنَةً اَخْفاها وَاِنْ رَأی سَیِّئَةً اَفْشاها.

از شکننده هایی که پشت انسان را می شکند، همسایه بد است .  همسایه ای که اگر خوبی بیند مخفی کند و اگر بدی  بیندآن را  افشا وانتشار  دهد. ( وسائل ‏الشيعة، ج 8، ص 485)

 

• همسایه بد بزرگترین بلا

 

امام على (عليه السلام) فرمود:

جارُ السَّوءِ أعظَمُ الضَّرّاءِ وَ أشَدُّ البَلاءِ .

همسايه بد، بزرگترين رنج و سخت ترين  اندوه  و بلا است.

( شرح غرر الحكم ،  ج3، ص360 ،ح4734)

 

• همسایه بد بار سنگین است

 

امام صادق (علیه السلام)فرمود :

قَالَ لُقْمَانُ (عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ ) حَمَلْتُ اَلْجَنْدَلَ وَ اَلْحَدِيدَ وَ كُلَّ حِمْلٍ ثَقِيلٍ فَلَمْ أَحْمِلْ شَيْئاً أَثْقَلَ مِنْ جَارِ اَلسَّوْءِ .

من بارهاى سنگينى را همچون تخته‌سنگ‌ها و تكه‌هاى آهن را بر دوش برده‌ام ولى هيچ‌يك همچون همسايه بد بر دوشم سنگينى نكرده است. (بحار الأنوار ، جلد۱۳ ،  ص۴۲۱ )

 

• هشدار به همسایه بد

امامِ صادق (عليه السلام) طبق نقل عمرو بن عكرمة فرمود :

إنّ رَسُولَ اللّه ِ (صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) أتاهُ رَجُلٌ مِنَ الأنْصارِ فَقالَ : إنّي اِشْتَرَيتُ داراً مِن بَني فُلانٍ  وَ إنَّ أقْرَبَ جِيراني مِنّي جِواراً  مَن لا أرْجُو خَيرَهُ  وَ لا آمَنُ شَرَّهُ.

قالَ : فأمَرَ رَسُولُ اللّه ِ (صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) عَلِيّاً وَ سَلمانَ وَ أبا ذرٍّ ـ وَ نَسِيتُ آخَرَ وَ أظَنُّهُ المِقدادَ[النسيان من الراوي ، و هو عمرو بن عكرمة] :  أنْ يُنادُوا فِي المَسجِدِ  بِأعلى أصْواتِهِم بِأنَّهُ لا إيمانَ لِمَن لَـم يَأمَنْ جـارُهُ بَوائِقَـهُ ، فَنادَوا بِها ثَلاثاً .

مردى از انصار خدمت پيامبر خدا (ص)آمد و عرض كرد:

من از فلان طايفه خانه اى خريده ام و نزديكترين همسايه ام كسى است كه اميدى به خير او ندارم و از شرّش در امان نيستم.

پس پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله) به على(ع) و سلمان و ابوذر و يكى ديگر كه فراموش كرده ام و فكر مى كنم مقداد باشد[فراموشى از راوى، يعنى عمرو بن عكرمه است.]ـ دستور داد با صدايى بلند در مسجد اعلام كنند: هر آن كه همسايه اش از شرّ او ايمن نباشد ، ايمان ندارد و آنان سه بار اين پيام را اعلام كردند. (وسائل الشيعة ، ج8 ، ص487، ح1)

 

• استعاذه پیامبر(ص) از همسایه بد

 

پیامبرخدا ( صلى الله عليه و آله) فرمود :

أعوذُ باللّه ِ مِن جارِ السَّوءِ في دارِ إقامةٍ ، تَراكَ عَيْناهُ و يَرْعاكَ قَلْبُهُ ، إنْ رآكَ بخَيرٍ ساءَهُ ، و إنْ رآك بشَرٍّ سَرَّهُ.

به خدا پناه مى برم از همسايه بد در محل اقامت . كه چشمانش به ظاهر ترا مشاهده می کند اما دلش مراقب و در حال بر رسی وضعیت  توست . اگر تو را در خوبى و خوشى به بیند، ناراحت مى شود و اگر تو را گرفتار و بد حال به بیند، خوشحال مى شود. (كافي ، ج 2، ص669،ح16)

 

همسایه خوش یُمن وبد یُمن

پیامبرخدا ( صلى الله عليه و آله) فرمود :

اَلیُمنُ  وَالشُّؤمُ  فِی المَرئَهِ  وَ المَسکَنِ َوالفَرَسِ  .  فَیُمنُ المَرئَهِ  فی خِفَّهِ مَهرِها   وَ یُسرِنِکاحِها وَحُسنِ خُلقُها  وَ شُؤمِها غَلاءُ مَهرِها وَعُسرِ نِکاحِها  وَ سُوءِخُلقِها وَ یُمنُ المَسکَنِ سِعَتُهُ  وَ حُسنُ جِوارِ اَهلِهِ وَ شُؤمُهُ ضیقُهُ  وَ سُوءُجِوارِ اَهلِهِ  وَ یُمنُ الفَرَسِ  ذُلُّهُ وَ حُسنُ خُلقِهِ وَ شُؤمُهُ صُعُوبَتُهُ.

خوش یُمنی وبدیُمنی هم در زن مطرح است وهم در مسکن وهم دراسب.

پس خوش یُمنی زن این است که مهرش سبک  وازدواج با او آسان واخلاق او هم خوش و نیکو باشد  واما بد یمنی اش  در سنگین بودن مهریه  وسختی از دواج با او  ونیز بد اخلاقی اوست  .

اما خوش یُمنی مسکن عبارت است از وسیع بودنش واینکه همسایگانش هم حسن همجواری را مراعات کنند .  و اما بد یمنی اش ضیق وتنگ بودنش ونیز بد مرام بودن همسایگانش هست.

وخوش یمن بودن اسب به رام بودن وخوش اخلاق بودنش هست . وبد یمنی اسب همان سخت بودن آن است. (حجه البیضاء، ج3 ، ص423)

آنچه که نسبت به همسایه باید پرهیز کرد

 

• اذیت وآزار همسایه

 

پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله) فرمود:

مَنْ کانَ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیوْمِ الْآخِرِ فَلا یُؤذی جارَهُ.

کسی که به خدا و روز قیامت ایمان دارد، همسایه اش را نمی آزارد . ( بحارالأنوار، ج 43، ص 62)

 

• بوی بهشت برآزاردهنده همسایه حرام

 

پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله) فرمود:

مَنْ آذی جارَهُ حَرَّم اللَّهُ عَلَیهِ ریحَ الْجَنَّةِ وَ مَأواهُ جَهَنَّمَ وَ بِئْسَ الْمَصیرُ.

کسی که همسایه اش را بیازارد، خداوند بوی بهشت را بر او حرام می کند و جایگاه او جهنم و چه بد جایگاهی است.  ( وسائل ‏الشيعة، ج 8، ص 488)

 

• آزار دهنده همسایه خیر ندارد

پیامبر اکرم  (صلی اللَّه علیه و آله) درجواب سئوال اینکه  زنی  شب هارا  به عبادت سپری می کند و صدقه می دهد ولی با زبانش همسایگان را می آزارد  فرمودند:

لا خَیرَ فیها . هِی مِن اَهْلِ النَّارِ.

خیر و بهره یی در او نیست. او اهل آتش است.

(جامع‏ السعادات، ج 2، ص 206و مجموعه ورام، ج 1، ص 90)

 

 

• همسایه آزار به دور از مرام علوی

امام رضا (ع) فرمود:

ليسَ مِنّا مَن لَمْ يَأمَن جارُهُ بَوائِقَهُ .

از ما نيست كسى كه همسايه اش از شرّ او واز رنج وعذاب او  در امان نباشد.

(عيون أخبار الرِّضا ، ج 2، ص24، ح2 )

 

• اقدام تنبیهی علیه همسایه آزار

 

مردي نزد پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) آمد و از آزار همسايه اش شکايت کرد. پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) به او فرمود:

اِصبِر.  صبور وخویشتن دار باش.

پس از مدتی  همان مرد مجددا خدمت حضرت رسید وهمان شکایت را تکرار کرد وحضرت مجددا فرمود:  اِصبِر.   صبور وخویشتن دار باش.

برای بار سوم مرد برگشت وشکایت خود را تکرار نمود.

این بار حضرت  به مرد شاکی فرمود:

إذا کانَ عِندَ رَواحِ النّاسِ إلَي الجُمُعَهِ فَأخرِج مَتاعَکَ إلَي الطَّريقِ حَتّي يَراهُ مَن يَرُوحُ إلَي الجُمُعَهِ فَإذا سَألُوکَ  فَأخبِرهُم.

هنگام رفتن مردم به نماز جمعه شما اسباب واثاثیه منزل را در مسیر نماز جمعه قرار بده وهرگاه کسی از شما علت این کار پرسید جریان را صاف به آنان بگو.

مرد شاکی همین کار را کرد وهمسایه موذی اش که از این جریان باخبر شد سریع آمد وگفت:

رُدَّ مَتاعَکَ  فَلَکَ اللهُ عَلَيَّ أن لا أعُودَ.  اسباب و اثاثيه ات را برگردان. با خدا عهد مي کنم تا ديگر تو را نيازارم.(سفینه البحار ، ماده جور ، ص190) و (کافی، ج 2، ص 668)

 

• آزارهمسایه برای تصرف مسکنش

 

پیامبرخدا (صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ) فرمود:

مَنْ آذَى جَارَهُ طَمَعاً فِي مَسْكَنِهِ وَرَّثَهُ اَللَّهُ دَارَهُ.

هرکس به طمع مسکن همسایه اش   او  را بیازارد(یعنی آنقدر او را بیازارد تا او مجبور شود خانه خود را به او بفروشد)خداوند متعال ( به عکس) خانه او را نصیب  این می کند.

(بحارالانوار ، ج74 ، ص150)

 

• آنکه به طمع مسکن همسایه خود را بیازارد

 

پیامبرخدا (صلی الله علیه و آله) فرمود:

مَنْ آذی جارَهُ طَمَعَاً فِی مَسْکِنِهِ وَرَّثَهُ اللهُ دارَهُ.

هر کس به خاطر طمع به مسکن همسایه اش، او را بیازارد، خداوند خانه اش را به ارث او می گذارد.

(بحار الانوار، ج 74، ص 150)

• اذیت همسایه اذیت پیامبر است

 

پیامبرخدا (صلی الله علیه و آله) فرمود:

مَنْ اَذی جارَهُ فَقَدْ آذانِی وَ مَنْ آذانِی فَقَدْ آذَی اللهَ وَ مَنْ حارَبَ جارَهُ فَقَدْ حارَبَنِی.

هر کس همسایه اش را اذیت کند، مرا آزرده، و هر کس مرا بیازارد، خدا را اذیت کرده است و هر کس با همسایه اش ستیز کند، با من ستیز کرده است.

(مستدرک الوسائل، ج 9، ص 57)

 

• همسایه آزار ملعون است

 

امام صادق (علیه السلام)فرمود:

مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَنْ آذَى جَارَهُ.

ملعون است ملعون آن کس که همسایه خود را بیازارد.

(بحار ، ج74 ، ص153)

 

 

• همسایه آزار بوی بهشت نمی شنود

 

پيامبرخدا (صلی الله علیه و آله) فرمود:

وَ مَنْ كَانَ مُؤْذِياً لِجَارِهِ مِنْ غَيْرِ حَقٍّ حَرَّمَهُ اَللَّهُ رِيحَ اَلْجَنَّةِ وَ مَأْوَاهُ اَلنَّارُ.

هرکس به ناحق همسایه را آزار دهد خداوند متعال بوی بهشت را بر اوحرام وممنوع می کند وجایگاهش در قیامت جهنم است.

(وسائل الشیعة ، ج۵  ، ص۳۴۰)

 

• همسایه آزار بی حیاء

 

امام صادق (علیه السلام) فرمود:

أَ مَا يَسْتَحْيِي اَلرَّجُلُ مِنْكُمْ أَنْ يَعْرِفَ جَارُهُ حَقَّهُ وَ لاَ يَعْرِفَ حَقَّ جَارِهِ ؟

آیا انسان حیاء  نمی کند که همسایه او حق او را بشناسد ومراعت کند اما  او حق او  را نشناسد و آن راپاس ندارد؟     (کافي ، ج۸ ، ص۱۴۶)

 

سنگ زدن به سگ همسایه

پيامبرخدا (صلی الله علیه و آله) فرمود:

اِذا اَنتَ رَمَیتَ کَلبَ جارِکَ  فَقَد آذیتَهُ.

سنگ  پراکنی به سگ همسایه  “آزار همسایه”  به شمار می آید.

(محجه البیضاء، ج3 ، ص423)

 

• نتیجه اجتناب از همسایه آزاری

 

امام صادق (علیه السلام) فرمود:

مَنْ کَفَّ اَذاهُ عَنْ جارِهِ اَقالَهُ اللهُ عَزَّوَجَلَّ عَثْرَتَهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ.

کسی که از آزار همسایه اش خود داری نماید، خداوند در روز قیامت از گناهانش در می گذرد.

(بحار الانوار، ج 74، ص 150)

 

• خیانت به همسایه

 

پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله) فرمود:

مَن خانَ جارَهُ شِبراً مِنَ الأرضِ طَوَّقَهُ اللّه ُ تَعالى يَومَ القِيامَةِ إلى سَبعِ أرَضِينَ ناراً حَتّى يُدخِلَهُ نارَ جَهنَّمَ .

هر كس به يك وجب از زمين همسايه خود خيانت (تجاوز) كند، خداوند متعال در روز قيامت همان را به صورت طوقى آتشين در گردنش افكند و تا هفت زمين به چرخاندش و سپس او را وارد آتش دوزخ كند.    (ثواب الأعمال ،ص 331 ، ح 1)

 

 

• تضییع حق همسایه

 

پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله) فرمود:

وَ مَنْ ضَیَّعَ حَقَّ جارِهِ فَلَیسَ مِنَّا.

و کسی که حق همسایه اش را ضایع کند از ما نیست.( وسائل ‏الشيعة ، ج 8 ، ص 488)

 

• منع ماعون از همسایه

 

پيامبرخدا (صلی الله علیه و آله) فرمود:

وَ مَنْ مَنَعَ اَلْمَاعُونَ مِنْ جَارِهِ إِذَا اِحْتَاجَ إِلَيْهِ مَنَعَهُ اَللَّهُ فَضْلَهُ يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ ، وَ وَكَلَهُ إِلَى نَفْسِهِ وَ مَنْ وَكَلَهُ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَى نَفْسِهِ هَلَكَ وَ لاَ يَقْبَلُ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ عُذْراً.

هرکس ماعون( لوازم ریز زندگی که به خاطر نیاز  به افراد عاریه داده می شود از قبیل بیل وکلنگ وبشقاب ودیگ وسوزن وقیچی وامثال آن ) را از همسایه خود دریغ کند در حالی که همسایه واقعا به آن محتاج است خداوند  فضل خود را در قیامت از اومنع می کند واو را به خودش وا می گذارد.

وهر کس خداوند عزیز وجلیل  او را به خودش واگذارد تباه می شود وخداوند عزیز وجلیل هیچ عذری را از اونمی پذیرد.                                                          (وسائل الشیعة ، ج۵  ، ص۳۴۰)

 

• دعا علیه همسایه

 

امام صادق (علیه السلام) فرمود:

لا یُسْتَجابُ لِمَنْ یَدْعُو عَلی جارِهِ وَ قَدْ جَعَلَ اللهُ لَهُ السَّبیلَ اِلی اَنْ یَبِیعَ دارَهُ وَ یَتَحَوَّلَ عَنْ جَوارِهِ.

دعای کسی که علیه  همسایه اش نفرین کند، مستجاب  نمی شود، در حالی که خداوند راه فروش خانه وخروج از همسایگی را  برایش فراهم نموده است.

(مستدرک الوسائل، ج 8، ص 430)

 

• خوار نمودن همسایه

 

امام علی(علیه السلام) فرمود:

ما عَزَّ مَن ذَلَّ جیرانَهُ  .    عزیز نخواهد شد آنکه همسایگان خود را خوار وذلیل کند .

(غرر الحکم ، ج2 ، ص731  واثار الصادقین ، ج 2 ، ص380)

 

• همسایگان متخاصم در قیامت

پیامبرخدا (صلّى الله عليه وآله وسلّم) فرمود :

اَوَّلُ خَصمَينِ يَومَ القِيامَةِ جارانِ .

اولین دونفری که روز قیامت به مخاصمه  برخیزند دو همسايه اند. (محجه البیضاء ، ج3 ، ص422)

وارد سایت شد

آیه پیرامون همسایگی

وَاعْبُدُوا اللَّهَ وَلَا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَبِذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَالْجَارِ ذِي الْقُرْبَى وَالْجَارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالْجَنْبِ وَابْنِ السَّبِيلِ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ مَنْ كَانَ مُخْتَالًا فَخُورًا و خدا را بپرستيد و چيزى را با او شريك مگردانيد و به پدر و مادر احسان كنيد و در باره خويشاوندان و يتيمان و مستمندان و همسايه خويش و همسايه بيگانه و همنشين و در راه‏مانده و بردگان خود [نيكى كنيد] كه خدا كسى را كه متكبر و فخرفروش است دوست نمى دارد .

(النساء ، آیه۳۶)

 

• حسن همجواری با نعمت خدا

 

وَ قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ : أَحْسِنُوا مُجَاوَرَةَ اَلنِّعَمِ بِشُكْرِهَا وَ اَلْقِيَامِ بِحُقُوقِهَا وَ لاَ تُنَفِّرُوهَا فَإِنَّهَا قَلَّ مَا نَفَرَتْ عَنْ قَوْمٍ فَعَادَتْ إِلَيْهِمْ .(بحار ، ج74 ص171)