حضرت فاطمه (س) و اُنس با قرآن

 

حضرت فاطمه (س) و اُنس با قرآن

 

سخنان حضرت پیرامون قرآن

 

• اعتقاد به همه اجزاء قرآن
• بهره گیری از قرآن
• اقامه قرآن
• فضائل قرآن
• سفارش به تلاوت قرآن
• سفارش پیامبر (ص)  به قرآن و عترت
• نزول قرآن سالی یک بار
• قرآن صادق
• شکایت قرآن
• شفاعت وشکایت قرآن
• شعور وشهود قرآن
• بصیرت نسبت به کتاب خدا

 

 

• اعتقاد به همه اجزاء قرآن

 

فاطمه (س) فرمود:

اَلحَمدُ لِلهِ الَّذی لَم یَجعَلنی جاهِداً لِشَیئٍی مِن کِتابِه

سپاس خدایی را که مرا منکر چیزی از کتابش قرار نداده (و به همه مفاهیم و اجزاء کتابش قرآن ، باور واعتقاد راسخ دارم ). (حکمت نامه فاطمی، ص 366)

 

این سخن ناظر به آیه شریفه ”  نُؤمنُ بِبَعضٍ وَ نَکفُرُ بِبَعض ”   (سوره نساء آیه 150 )   است.

قرآن کتابی است که باید به همۀ آیات و اجزاء آن باور داشت و به آن عمل نمود.

اما عده‌ای بودند و هستند که برخی از آیات را باور داشتند و نسبت به برخی دیگر باور نداشتند.

در واقع به جای آن که حقیقت مدار باشند، منفعت مدارند؛ هر کجا که به نفع مادی شان باشد می پذیرند و هر کجا که به ضرر خود ببینند رد می‌کنند و کفر می ورزند.

و این آسیب بزرگی است در اجرای درست قرآن در زندگی و  جامعه. از این رو حضرت زهرای اطهر سلام الله علیها با توجه به چنین آسیبی به رفتار درست با قرآن اشاره می‌کند و می فرماید به همه اجزاء آیات و مفاد قرآن اعتقاد دارد و هیچ جزئی و آیه ای را انکار نمی نماید، آنگونه که برخی انکار نموده و می کنند.

 

• بهره گیری از قرآن

 

فاطمه (س) فرمود:

وَ بِالقُرآنِ فَانفَعنی.

پروردگارا!… و از قرآن بهره مندم ساز (تا از طریق قرآن نفع دنیا و آخرت ببرم) (حکمت نامه فاطمی، ص384)

 

(قرآن کتابی است که بی شک به انسان نفع و سود می‌رساند.

اگر به قرآن عمل شود سود خواهد داشت، اگر تدبر و تفکر شود سود خواهد داشت، اگر تلاوت شود سود خواهند داشت، حتی اگر به قرآن نگاه شود باز هم منفعت خواهد داشت.

یعنی قرآن موجود با برکت، پر منفعت و چشمه جاری است، که همواره از زلال آن می توان بهره جست.

پس انسان در ارتباط با قرآن باید بهره گیرد، هیچ وقت و به هیچ عنوان نباید از آن غافل شود.

این است که حضرت صدیقه کبری سلام الله علیها از خداوند، بهره گیری و سود بری از قرآن را می‌طلبد.

 

 

• اقامه قرآن

 

فاطمه (س) فرمود:

 

 اَن تَهَبَ لی یَقیناً وَ هَدیاً وَ نوراً وَ عِلماً وَ فَهماً حَتّی اُقیمَ کِتابَک.

(خدایا از تو می خواهم) که به من یقین، هدایت، نور، علم و فهم عطا کنی تا کتاب و قرآن ات را اقامه کنم .       (حکمت نامه فاطمی، ص385)

 

قرآن منشور زندگی است، خداوند آن را فرستاده تا بشر بر وفق مفاد آن در زندگی عمل کند تا به سعادت برسد. پس چنین کتابی نیاز به اقامه دارد.

اقامه یعنی؛ اجرای دقیق آن در جای ‌جای زندگی فردی، اجتماعی و حکومتی و هر کسی در رابطه با قرآن باید گام عملی بردارد و در اقامۀ آن از همه ظرفیت ‌های در اختیار استفاده نماید و ظرفیت های آن عبارتند از:

یقین، هدایت، نور، علم و فهم که حضرت زهرا سلام الله علیها از خدا می خواهد تا این ظرفیت ها را در اختیار او بگذارد تا بتواند اقامه کتاب خدا «قرآن»‌ بنماید.

 

• فضائل وکاربردهای قرآن

 

فاطمه (س) فرمود:

 

وَ مَعَنا كِتابُ اللَّهِ النَّاطِقُ، وَ الْقُرْانُ الصَّادِقُ، وَ النُّورُ السَّاطِعُ، وَ الضِّیاءُ اللاَّمِعُ، بَیِّنَةٌ بَصائِرُهُ، مُنْكَشِفَةٌ سَرائِرُهُ، مُنْجَلِیَةٌ ظَواهِرُهُ، مُغْتَبَطَةٌ بِهِ اَشْیاعُهُ، قائِدٌ  اِلَى الرِّضْوانِ اِتّّباعُهُ، مُوَدٍّ اِلَى النَّجاةِ اسْتِماعُهُ، بِهِ تُنَالُ حُجَجُ اللَّهِ الْمُنَوَّرَهُ وَ عَزَائِمُهُ الْمُفَسَّرَهُ وَ مَحَارِمُهُ الْمُحَذَّرَهُ وَ بَیِّنَاتُهُ الْجَالِیَهُ وَ بَرَاهِینُهُ الْکَافِیَهُ وَ فَضَائِلُهُ الْمَنْدُوبَهُ وَ رُخَصُهُ الْمَوْهُوبَهُ وَ شَرَائِعُهُ الْمَکْتُوبَهُ.

کتاب ناطق خدا با ما اهل بیت است، قرآن راسـتگو، نـور فـروزان و شـعاع درخشان، که بیان و استدلالهاى آن روشن، و اسرار و بـاطن آن آشـکار اسـت، ظاهر آن جلوه گر، و پیروان آن زبانزد جهانیان اند پیروى قرآن انسان را به بهشت مى کشاند، سخن شنوى از آن به نجـات مـى انجامد، به وسیله قرآن به حجت هاى نورانى خدا، و به واجبات تفسیر شـده، و بـه محرمات نهى شده، و به استدلال هاى جلوه گر، و به براهین کامل هـدایتگر، و بـه فضائل پسندیده، و به مستحبات بخشـوده، و بـه قـوانین و آیـین واجـب شـده پروردگار، مى توان راه یافت. (احتجاج، ص ۹۹)

 

• سفارش به تلاوت قرآن

 

فاطمه (س)خطاب به امام علی (س) فرمود:

 

اِجْلِسْ عِنْدَ رَأْسِي قُبَالَةَ وَجْهِي فَأَكْثِرْ مِنْ تِلاَوَةِ اَلْقُرْآنِ وَ اَلدُّعَاءِ فَإِنَّهَا سَاعَةٌ يَحْتَاجُ اَلْمَيِّتُ فِيهَا إِلَى أُنْسِ اَلْأَحْيَاءِ.

و کنار سرم، روبروی صورتم بنشین و قرآن و دعا بسار بخوان. زیرا این لحظه(هنگام قرار گرفتن در قبر)  لحظه ای است که در آن مُرده به اُنس گرفتن بازندگان  نیاز دارد. (حکمت نامه فاطمی، محمد ری شهری، ص 668.)

 

پیش از این اشاره شد قرآن کتابی است که باید به آن عمل کرد، تدبر نمود و فهمید و همچنین کتابی است که سفارش شد تلاوت شود و حتی به متن آن نگاه شود.

حضرت زهرای اطهر سلام الله علیها در رابطه با قرآن نه تنها تدبر دارد و نه تنها در درک و فهم آن هم تلاش داشته و در عمل به قرآن گوی سبقت را از دیگران می رباید، حتی نسبت به تلاوت آن هم همت می گمارد و نه تنها در زمان حیات خود به تلاوت آن می پردازد، بل حتی سفارش می کند برای پس از فوت او کنار قبر او هم تلاوت صورت پذیرد؛

چرا که تلاوت نوعی ایجاد اُنس می‌کند و شخص مرده به چنین اُنسی نیاز دارد.

 

• سفارش پیامبر (ص) به قرآن و عترت

 

فاطمه (س) فرمود:
سَمِعْتُ أَبى رَسُولَ اللّهِ(صلى الله علیه وآله وسلم) فى مَرَضِهِ الَّتى قُبِضَ فیهِ یقُولُ ـ و قَدِ امْتَلاََتِ الْحُجْرَةُ مِنْ أَصْحابِهِ ـ أَیهَا النّاسُ یوشِكُ أَنْ أُقْبَضَ قَبْضًا یسیرًا، وَ قَدْ قَدَّمْتُ إِلَیكُمُ الْقَوْلَ مَعْذِرَةً إِلَیكُمْ، أَلا إِنّى مُخَلِّفٌ فیكُم كِتابَ رَبّى عَزَّوَجَلَّ وَ عِتْرَتى أَهْلَ بَیتى.

از پدرم رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم) در بیماری اش ، همان بیمار ی که موجب ارتحالش شد شنیدم که می فرمود(در حالی که اتاق پر از جمعیت اصحاب بود) ای مردم ! ممکن است به زودی به آسانی قبض روح شوم  و از جمع شما بروم.   پیشاپیش مطلبی را بگویم تا عذری باقی نماند .بدانید من در میان شما کتاب پروردگار عزوجل وعترتم که همان اهلبیتم باشد باقی میگذارم . ( ينابيع المودّة ، ج۱ ص ۱۲۴ ، ح ۵۶ )

• نزول قرآن سالی یک بار

 

  فاطمه (س) فرمود:             

اَخبَرَنى اَنّ جِبرَئیلَ کانَ یُعارِضُه القرانَ فى کُلِّ سَنَهٍ مَـرّهً وَ أنَّـهّ عارَضَـهُ الأنَ مَرّتَینِ وَ أنّى لَأرَى الأَجَلَ قَدِ اقتَرَبَ فَاتقِى االله وَاصبِرى. فَبَکَیتُ .

در ابتدا رسول خدا  به من خبر داد که جبرئیل هر سال یک بار قـرآن را به من عرضه مى فرمود ولى امسال و هم اکنون دوبار عرضه کرد. من مرگ و وفات خود را نزدیک مى بینم. دخترم با تقوا باش و صبر پیشه کن. من با شنیدن این خبر گریستم. (صحیح البخاری، ج 5 ، ص 2317 من کتاب الاستئذان)

 

 

• قرآن صادق

  فاطمه (س) فرمود:             

… وَالقُرآنُ الصّادِقُ

… وقرآن که صادق است.

قرآن صادق است یعنی هر آنچه که در قرآن است  راست ودرست است . اگر خبری را نقل کند  صادق است ، واگر حکمی را بیان کند حقیقت است ، واگر امرونهی کند بجا وحقیقت است .

در قرآن کذب نیست ، انحراف واعوجاج نیست ، وهم وخیال نیست ؛ بل قرآن وهمه اجزاء آن ومحتوا ومفاد آن  حق وحقیقت ، صداقت  وراستی است .

چون قرآن کلام خدا است وکلام خدا صدق وعدل است  (تَمَّت کَلِمَهُ رَبِّکَ صِدقاً وَ عَدلًا.  (سوره انعام آیه 115) سخن خدا صدق وعادلانه است .  و (مَن اَصدَقُ مِنَ  اللهِ قیلاً .(سوره نساء ، آیه 87) چه کسی در سخن از خدا راستگوتر است .  وچون کلام خدا احسن الحدیث است. پس دروغ در آن راه ندارد.

وبه همین جهت مستحب است پس از  تلاوت آیات قرآن گفته شود:

“صدق الله العلی العظیم”

واین نوعی تلقین وتذکر است تا همه باور کنند در قرآن دروغ نیست  وهرچه که هست صداقت  ور استی است .

پیامبر (ص) فرمود : اَصدَقُ القَولِ  وَ اَبلَغُ المَوعِظَهِ  وَ اَحسَنُ القِصَصِ کِتابُ اللهِ .

صادق ترین سخن  ورساترین موعظه  ونیکوترین قصه ها کتاب خدا است.

(میزان الحکمه ،ج9 ،ص327)

.امام علی (ع ) در وصف قرآن فرمود: اَلمُحَدِّثُ الَّذی لا یَکذِبُ . قرآن گزارشگر وخبردهنده یی است که دروغ نمی گوید. .(میزان الحکمه ،ج9 ،ص327)

قرآن صراط مستقیم است پس اعوجاج وانحراف ندارد.

امام علی (ع ) فرمود :

وَ هُوَ الصِّراطُ المُستَقیمُ.  قران راه راست است (میزان الحکمه ، ج9 ، ص35)

به هر حال قرآن هم در صدورش از خداوند صدق است وهم در مفاد ومحتوی صدق است .

پس چه زیبا فرمود حضرت فاطمه زهرا(س) که :  ” القرآن الصادق ” قرآن  حقیقت ودرست وراست است .

 

 

• شکایت قرآن

 

فاطمه (س) فرمود:             

وَ لا تَجعَلِ القُرآنَ بِنا ماحِلاً .   

خداوندا !  قرآن را شاکی ما قرار نده . (از دعای حضرت زهرا (س) در روزدوشنبه کتاب : بلد الامین ص101 )

چند نکته :

• مفهوم ماحل .
• شفاعت و شکایت قرآن .
• شعور وشهود قرآن
• وضعیت جامعه نسبت به قرآن

 

• مفهوم ماحل

ماحل به کسی گویند که نزد سلطان از کسی سعایت کند  اما مقصود در اینجا احتمالا این باشد که قرآن در نزد خداوند متعال بخواهد معایب امت را برشمارد وآن بی مهری وبی توجهی که  به قرآن داشتند وبه خاطر همین بی توجهی دچار انحراف شده ومرتکب تخلفات ومعاصی شدند را در پیشگاه حضرت پروردگار مطرح کرده وشکایت  نماید .

مفردات راغب در توضیح می فرماید :

مَحَلَ بِهِ اِلَی السُّلطانِ  اِذا سَعی بِهِ .  هرگاه کسی نزد سلطان سعایت کند او را ماحل گویند .آنگاه اضافه می کند : وَفِی الحَدیثِ : لا تَجعَلِ القُرآنَ ماحِلاً بِنا اَی یُظهِرُ عِندَکَ مَعایِبَنا . ودر حدیث که آمده لاتجعل القرآن ماحلا بنا(خدایا قرآن را ماحل ما قرار نده) به این معنی است که قرآن در پیشگاهت معایب ما را رو نکند واشکالات مارا اظهار ننماید . ( المفردات ص 484 باب محل.)

امام امیر المومنین (ع) می فرماید : َیأتی عَلَی النّاسِ زَمانٌ لا یُقَرَّبُ فیهِ اِلَّا الماحِلُ وَ لا یُظَرَّفُ فیهِ اِلَّا الفاجِرُ .

زمانی بر مردم فرا می رسد که محترم  ومقرب شمرده نشود مگر ماحل و سخن چین و از کسی خوش شان نیاید مگر از فاجر  وبدکار . (نهج البلاغه ، حکمت 102)

 

• شفاعت وشکایت قرآن

در منابع روایی ، قرآن هم شفیع شمرده شد وهم شاکی . پیامبر (ص) فرمود: فَاِنَّهُ شافِعٌ مُشَفَّعٌ وَماحِلٌ مُصَدَّقٌ.  چراکه قرآن شفیعی است که شفاعتش پذیرفته شده وشاکی است که شکایتش تایید می شود.     ( کافی ، ج2 ، ص599 )وسائل ، ج6 ، ص171 و بحار ، ج74 ، ص134 و ده گفتار شهید مطهری)

بدیهی است که قرآن نسبت به آنهایی که با قرآنند و به قرآن عمل می کنند ودر مسیر ترسیمی آن قرار دارند ، عنایت دارد و از آنان شفاعت می کند واما  آنهایی که از قرآن جدا شدند وآن را مهجور نمودند قرآن از آنان شکایت می کند وزبان به معایب شان در نزد پروردگارمی گشاید .

امام امیر المومنین (ع)  فرمود :

مَن شَفَعَ لَهُ  القُرآنُ  شُفِعَ فیهِ وَ مَن مَحَلَ بِهِ القرآنُ یَومَ القِیامَهِ صُدِّقَ علیه.

قرآن در روز قیامت از هر کس شفاعت کند پذیرفته می شود  وهرکس که قرآن نزد پروردگار عیب او را بر شمارد مورد تصدیق قرار می  گیرد . (نهج البلاغه خطبه 176 )

 

• شعور وشهود قرآن

از این جمله حضرت می فهمیم که قرآن دارای شعور وشهود است وانسانها را می شناسد وآنهایی که با قرآنند وآنهایی که بی توجه به قرآنند را کاملا درک می کند وهمه حرکات وکار شان را تحت نظر دارد وحتی عکس العمل نشان می دهد . در حقیقت قرآن  مثل یک انسانِ همراه انسان است نهایت انسان خاموش که روز قیامت به نطق می آید ودر دنیا صامت وخاموش است.

حاصل آنکه حضرت زهرا (س) در این جمله از خدا می خواهد تا قرآن در قیامت حامل اخباربد  از امت نباشد . گویا حضرت از جامعه ناراحت است واحساس می کند که جامعه می رود که از قرآن جدا شود و می رود تا به انحراف کشیده شود ومی رود تا با دوری از قرآن دچارانحراف وفساد وتباهی شود ولذا از سر دلسوزی وخیر خواهی از خدا می خواهد که کار به اینجا کشیده نشود که مردم راه شان را از قرآن جدا کنند وقرآن را مهجور ومتروک بگذارند وقرآن چاره یی جز شکایت به در گاه خداوند نداشته باشد .

در حقیقت صدیقه کبری (س) بر آن است تا امت از گروه اول واز گروه مورد شفاعت باشد نه از گروه دوم که قرآن از آنان شکایت کند .

 

• بصیرت نسبت به کتاب خدا

 

فاطمه (س) فرمود:             

وَ تَبَصُّراً فی کِتابِکَ .

حضرت در دعای خود در روزدوشنبه فرمود:

خدایا بصیرت در کتاب به من عنایت فرما.(کتاب یعنی قرآن) (کتاب : بلد الامین ص101 )

مومن نسبت به قرآن وظائفی دارد مانند تلاوت قرآن ، ترجمه ، تفسیر ، فهم درست وعمل به قرآن که یکی از این وظائف بصیرت در قرآن است . بصیرت یعنی بینش ودیدن با چشم دل یعنی مومن بتواند باتجزیه وتحلیل درست واستفاده از صغری وکبرای منطقی وبا استفاده از نورانیت دل  زندگی خود را به قرآن تطبیق دهد وهر آیه یی از قرآن ،جمله یی از آن وحتی کلمه یی از آن بل حرفی از آن را ناظر به زندگی بداند وبتواند بفهمد که مثلا فلان آیه ناظر به فلان مفهوم از زندگی است وفلان جمله از قرآن اشاره به فلان مفهوم از زندگی است .

در بصیرت از قرآن مومن چنان رشد می کند که قرآن دقیقا راهنمای زندگی او می شود ودر هر بخشی از زندگی از قرآن بهره می گیرد . در بصیرت قرآنی ، قرآن در جای جای زندگی حاضر وناظر است وقدم به قدم مومن را راهنمایی بل راهبری می نماید .

در بصیرت قرآنی علاوه بر عقل سیره وسنت معصومین ، هوش  وزکاوت وفطانت مومن هم نقش دارد تا بتواند مفاهیم بلند قرآنی را برمفاهیم زندگی ناظر بداند وزندگی سیاسی ، اجتماعی ، فرهنگی ، اقتصادی و و… را ملهم از قرآن قرار دهد .

در این میدان کار  بسیار دشوار وسخت است که انسان مفاهیم زندگی را بفهمد وهم مفاهیم زندگی  ناظر به زندگی را درک کند وآنگاه بتواند مفاهیم زندگی را با مفاهیم قرآنی تطبیق وتنظیر نماید .

از این رو است که زهرا ی اطهر(س) از خدا کمک می خواهد تا بتواند با کمک خداوند بصیرت در قرآن پیدا کند وبا استفاده از بصیرت بتواند به مفاهیم عالیه قرآنی دست پیدا کند . آری چه زیبا فرمود : … وتبصرا فی کتابک .