انصاف اختیاری یا الزامی
امام علی (ع) :
أنصِفْ مِن نَفسِكَ قَبلَ أن يُنتَصَفَ مِنكَ ؛ فإنَّ ذلكَ أجَلُّ لقَدرِكَ ، و أجدَرُ برِضا رَبِّكَ .( غررالحکم ح5 2456 )
پيش از آنكه از تو دادخواهى كنند تو خود از خويشتن دادخواهى كن؛ زيرا اين كار منزلت تو را بالاتر مى برد و پروردگارت را بيشتر خشنود مى كند.
انصاف در همه حال خوب است چه اینکه انسان خودش با اختیار خود اقدام به انصاف نماید وچه اینکه دیگران او را به انصاف وادارند . یعنی اگر قوه اجرائیه نظام ویا قوه قضائیه ویا الزامات اجتماعی کسی را به انصاف وادار د و او به الزام تن به انصاف دهد خوب است اما اگر پیش از این الزامات خودش با اختیار خود اقدام به انصاف نما ید زیباتر است واین دو نتیجه دارد : یکی آنکه ارج وارزش انسان را بالا می برد چون کارنیکی که انسان آن را انتخاب کند وانجام دهد علاوه بر پاداش آخرتی ارزش اجتماعی انسان را هم بالا می برد و بر مکانت وارزشمندی انسان می افزاید .
ودیگرآنکه این اقدام رضایت وخشنودی خداوند را هم جذب می کند .
حاصل آنکه انصاف اختیاری زیباتر و پسندیده تر از انصاف الزامی است.
