چهل حدیث از امام امیر المومنین (ع)     (چهل حدیث دوم)

 

بسم اللّه الرحمن الرحيم

چهل حدیث از امام امیر المومنین (ع)     (چهل حدیث دوم)

 

• برکت بسمله

امام على (علیه السلام) :

اِنَّ الْعَبْدَ إِذَا أَرَادَ أَنْ يَقْرَأَ أَوْ يَعْمَلَ عَمَلًا [وَ] يَقُولُ: … «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‏» فَإِنَّهُ يُبَارَكُ لَهُ فِيهِ.

هرگاه بنده اى به خواهد چيزى بخواند و يا كارى انجام دهد (در آغاز ) بگوید : بسم اللّه  الرحمن الرحيم  در كارش  “بركت ”  داده مى شود.   (تفسیر منسوب به امام حسن عسکری ، ص 25)

 

• ثبات بر دین در زمان غیبت

امام على (علیه السلام) :

ألا فَمَن ثَبَتَ مِنهُم عَلَی دینِهِ وَ لَم یَقسُ قَلبُهُ لِطولِ أمَدِ غَیبَةِ إمامِهِ فَهو مَعی فی دَرَجَتی یَومَ القیامَة.

بدانید آنان که در زمان غیبت حجت خدا بر دین خود ثابت مانده و به خاطر طول مدت غیبت منکرش نشوند، روز قیامت با من هم درجه خواهند بود.      (بحارالانوار(ط-بیروت)،ج51 ، ص109 )

 

 

• چهره حاکم درآئینه قلوب مردم

امام على (علیه السلام)  :

قُلوبُ الرَّعِيَّةِ خَزائِنُ راعيها فَما اَودَعَها مِن عَدلٍ اَو جَورٍ وَجَدَهُ؛

دلهاى مردم صندوقچه‏ هاى حاكم است، پس آنچه از عدالت و يا ظلم در آنها بگذارد، همان را خواهد ديد.   ( غررالحكم، ج4، ص 521، ح 6825 )

( یعنی چهره عدل وظلم خود را از آئینه قلب  مردم مشاهده کند . اگر تلقی مردم از او این است که او عادل است پس او عادل است واگر ذهنیت مردم از او این است که او ظالم است پس او ظالم است)

 

 

• خوش مرامی موجب آسانی حساب

امام على (علیه السلام) :

حَسِّنْ خُلْقَكَ يُخَفِّفِ اللّه‏ُ حِسابَكَ

خوش مرام باش ! که اگر چنین باشی خداوند در حسابرسی اعمال (در یوم الحساب) آسان خواهد گرفت.   ( اَمالى صدوق، ص 278؛ ميزان الحكمه، ج 3، ص 488  )

 

 

• آثار بد خشم

اِمام علی (سلام اللّه علیه ):

بِئسَ القَرينُ الغَضَبُ : يُبدِى الْمَعائِبَ وَيُدْنِى الشَّرَّ وَيُباعِدُ الخَيْرَ.

خشم بد همنشينی است ؛ چراکه خشم عيب‏ها را آشكار، بدى‏ را نزديك و خوبى را دور مى‏كند.

(غررالحكم، ج3، ص 257، ح4417 )

 

 

• نمایش حقیقت خوشبختی و بدبختی در عمل

اِمام علي (علیه السّلام) :

اِنَّ حَقيقَةَ السَّعادَةِ أن يُختَمَ لِلْمَرءِ عَمَلُهُ بِالسَّعادَةِ و إنَّ حَقيقَةَ الشَّقاءِ أن يُختَمَ لِلْمَرءِ عَمَلُهُ بِالشَّقاءِ.

به راستى كه حقيقت خوشبختى آن است كه پايان كار انسان خوشبختى باشد و حقيقت بدبختى آن است كه كار انسان به بدبختى خاتمه يابد. ( معانى الأخبار، ص 345، ح 1؛ ميزان الحكمه، ج 5، ص 303 )

 

• همنشینی با پیشوایان عبادت است

اِمام علی (سلام الله علیه):

المُتَّقونَ سادَةٌ ، وَالفُقهاءُ قادَةٌ ، وَالجُلُوسُ اِلَیهِم عِبادَهٌ.

پرهيزگاران، سروَرند و دين شناسان ، پيشوا و همنشينى  با آنان عبادت است.

(امالی طوسی، ص 225 ،ح 392 / حکمت نامه پیامبر اعظم، ج7 ،ص 466 )

 

• خشم وشهوت بدترین دشمن آدمی

اِمام على (سلام الله علیه) :

اَعْدى عَدُوٍّ لِلْمَرْءِ غَضَبُهُ وَ شَهْوَتُهُ فَمَنْ مَلَكَهُما عَلَتْ دَرَجَتُهُ وَبَلَغَ غايَتَهُ.

 

بدترين دشمن آدمى خشم و شهوت اوست ؛ پس هر كس آن دو را در اختيار بگيرد، مقامش بالا مى‏رود و به هدفش مى‏رسد.(غررالحكم، ح 3269 ؛ ميزان الحكمه، ج 8، ص 447 )

 

• بدترین مردم آنکه پندارد که بهترین است

اِمام على (سلام الله علیه) :

شَرُّ النّاسِ مَنْ يَرى اَنَّهُ خَيْرُهُمْ.

بدترين مردم كسى است كه خود را بهتر از ديگران بداند.

(غررالحكم، ج 4، ص 168، ح 5701 و ميزان الحكمه، ج 5، ص 499 )

 

 

• حاضر جواب ترین مردم

اِمام علي( سلام الله علیه):

اَحْضَرُ النّاسِ جَواباً  مَنْ لَمْ يَغْضِبْ.

حاضر جواب‏ترين مردم كسى است كه (در حال جواب)خشمگين نشود.

(غررالحكم، ج 2، ص 390، ح 2950؛ ميزان الحكمه، ج 8، ص 446 )

 

• توصیفی دیگر ازاسلام

اِمام علی (علیه السلام ):

قالَ لی رَسولُ اللّه‏ِ (صلّی اللّه علیه و آله) : یا عَلِیُّ ، إنَّ الإِسلامَ عُریانٌ ، لِباسُهُ التَّقوى ، ورِیاشُهُ الهُدى ، وزینَتُهُ الحَیاءُ ، وعِمادُهُ الوَرَعُ ، ومِلاکُهُ العَمَلُ الصّالِحُ ، وأساسُ الإِسلامِ حُبّی وحُبُّ أهلِ بَیتی.

رسول خدا (صلّی اللّه علیه و آله) به من فرمودند:

اى على!   اسلام [به منزله پیکرى ]برهنه است که لباس آن پرهیزکارى ، و اثاث خانه ‏اش هدایت ، و زیورش حیا ، و ستونش پارسایى ، و قوامش کردار نیک است.

و بنیاد اسلام، دوست داشتن من و دوست داشتن اهل بیت من است.

(کنز العمّال، ح 34206

 

 

• آثارمحبت اهل بیت (ع)

اِمام علی (علیه السلام):

لَیَنفَعَنَّکَ حُبُّنا عِندَ ثَلاثٍ : عِندَ نُزولِ مَلَکِ المَوتِ ، وعِندَ مَسأَلَتِکَ فی قَبرِکَ ، وعِندَ مَوقِفِکَ بَینَ یَدَیِ اللّه.

علاقه و محبّت به ما بى گمان در سه جا، تو را سود خواهد بخشید: هنگام فرود آمدن فرشته مرگ، هنگام سؤال قبر و آن گاه که در پیشگاه خداوند بایستى. (أعلام الدین، ص 461

 

• غلو وگزافه گویی نسبت به اهلبیت ممنوع

 

اِمام علی(علیه السلام):

إیّاکُم وَ الغُلُوَّ  فینا قُولُوا إنّا عَبیدٌ مَربوبونَ وَ قُولوا فی فَضلِنا ما شِئتُم.

درباره ما غلو نکنید، ما را بندگان پرورش یافته (حق تعالی) بدانید آنگاه در فضلیت ما هر چه خواستید بگویید.( بحارالانوار ج10 ، ص 92 – خصال ج2 ، ص614 )

 

 

 

 

• کدام دنیا بهتر وشایسته تر؟

امام علی (علیه السلام) :

يَسيرُ الدنيا خيرٌ من كثيرِها، و بُلغَتُها أجدَرُ مِن هَلَكَتِها.

اندكِ دنيا، بهتر است از بسيار آن و آنچه به قدر كفايت باشد، شايسته ‏تر است از آن مقدار كه به نابودى آدمى انجامد. (غرر الحكم، ح10993 )

                                     

• نتیجه صبر

امام علی (عليه ‌السلام))

الصَّبْرُ مِفْتاحُ الدَّرْكِ وَالنُّجْحُ عُقْبَی مَنْ صَبَرَ.

صبر، كليد رسيدن ( و وصول به مقصد) است و كاميابی سرانجام كسی است كه شکیبایی ‌ورزد.

(بحار الأنوار، ج75، ص45 )

 

• نتیجه اجرای عدالت

امام علی (علیه ‌السلام):

غایَةُ الْعَدْلِ أنْ یَعْدِلَ الْمَرْءُ في نَفْسِهِ.

نتیجه اجرای عدالت آن است که آدمی با خودش به عدالت رفتار خواهد کرد.

(غررالحکم و دررالکلم، ح 6368 )

 

• استواری ملت در سایه سیاست‌ نیک

امام علی (عليه‌السلام):

حُسنُ السّیاسَةِ قِوامُ الرَّعیَّةِ.

سیاست‌ورزی نیکو مایۀ استواری مردم است.           (غررالحکم و دررالکلم، ح 4818 )

 

• آثار توکّل

اِمام علی (ع):

مَنْ تَوكَّلَ عَلَى اللّهِ‏ِ ذَلَّتْ لَهُ الصِّعابُ وَتَسَهَّلَتْ عَلَيْهِ الأَْسْبابِ.

هر كس به خدا توكل كند، دشوارى‏ها براى او آسان مى‏شود و اسباب برايش فراهم مى‏گردد.

(غررالحكم، ح 9028 وميزان الحكمه، ج 13، ص 458 )

 

• ایمان و آزمایش با هم

اِمام علی (علیه السلام):

اَلْمُومِنُ مِثْلُ کَفَّتی الْمیزانِ کُلَّما زیدَ فی ایمانِهِ زیدَ فی بَلائِهِ.

مؤمن همانند دو کفه ترازوست. هرگاه به ایمانش افزوده گردد، به آزمایش او (از طریق بلا ومصیبت )  نیز افزوده می گردد. (تحف العقول، ص 408 )

(وبه عبارتی مصیبت وایمان  مثل دو کفه ترازو پیش می روند هرچه ایمان بیشتر مصیبت بیشتر . در نقلی هست که : اِنَّ اَشَدَّ النّاسِ  بِلاءاً  اَلاَنبِیاءُ ثُمَّ الاَمثَلُ فَالاَمثَلُ .  سخت ترین بلا در میان مردم نصیب انبیاء است وپس از انبیاء نصیب آنهایی است در ایمان به پیامبر نزدیکترند)

 

• مستی چهار نوع است

اِمام علی (علیه السلام):

السُّكْرُ أرْبَعُ السُّكْراتِ: سُكْرُ الشَّرابِ، وَسُكْرُ الْمالِ، وَسُكْرُ النَّوْمِ، وَسُكْرُ الْمُلْكِ.

مستی چهار نوع است : مستی شراب (و خمر)، مستی مال و ثروت، مستی خواب، مستی رياست و مقام. (بحارالأنوار، ج 73، ص 142، ح 18 )

 

• توصیف امام زمان(عج)

امام علی (علیه ‌السلام):

 

وَبِمَهْدِیِّنا تَنْقَطِعُ الحُجَجُ، فَهُوَ خاتِمُ الأئِمَّةِ وَمُنْقِذُ الأمَّةِ وَمُنْتَهَی النُّورِ وَغامِضُ السِّرِّ.

 

با مهدیِ ما حجّت‌ها گسسته می‌‌شود؛ او پایان‌بخش سلسلۀ امامان، نجات‌بخش امّت و اوج نور است و رازی پیچیده دارد.     (بحار الأنوار، ج 77، ص۳۰۰ )

 

 

• لزوم انجام مسئولیت

 

اِمام علی (علیه السلام) :

كُنْ مَشْغـُولاً بِمـا أَنـْتَ عـَنْهُ مَسـْؤُولٌ.

نسبت به مسئولیتی که برعهده داری اقدام کن وآن را انجام بده .  (  غررالحكم: ج4، ص 601  )

(ماموریتی که برعهده داری واز انجام آن سئوال خواهی شد حتما آن را انجام بده چراکه اگر انجام ندهی مؤاخذه خواهی شد)

 

• زیان کار بدون بصیرت

اِمام علی (علیه السلام ):

العامِلُ عَلى غَيرِ بَصيرَةٍ كَالسّائرِ عَلى سَرابٍ بِقِيعَةٍ، لا تَزيدُهُ سُرعَةُ سَيرِهِ إلاّ بُعداً.

كسى كه بدون بصيرت عمل كند، مانند كسى است كه به دنبال سراب بيابان راه پيمايد. او هر چه تندتر رود دورتر مى‏ افتد.  (قیعه یعنی بیابان)  (امالی مفید، ص42، ح11 )

 

 

• فکرزیاد گناه به گناه منتهی می شود

 

اِمام علی (علیه السلام ):

مَن كَثُرَ فِكرُهُ فِي المَعاصِي دَعَتهُ إلَيها.

آن‏كه در گناهان، بسيار انديشه كند، سرانجام همین گناه وفکرگناه او را به خودگناه مى‏ كشانَد.

(غرر الحكم، ح8561 )

 

• فرق بین قلب محب خدا وغیر محب

اِمام علی (ع):

القَلبُ المُحِبُّ لِلّهِ‏ِِ يُحِبُّ كَثيراً  النَّصَبَ لِلّهِِِ وَ القَلبُ اللاّهي عَنِ اللّهِ‏ِ يُحِبُّ الرّاحَةَ .

(فرق بین قلب محب خدا وقلب غیر محب این اسن که   قلب دوستدار خدا، خستگى براى خدا را بسيار دوست دارد و قلب بى‏ خبر ومعرض از خدا، آسايش را دوست دارد. (تنبيه الخواطر ، ج2، ص 87 )

                                                  

• گرسنگی و نفس اماره

اِمام علی (ع):

نِعمَ العَونُ عَلى أشَرِ النَّفسِ وكَسرِ عادَتِهَا التَّجَوُّعُ .

تحمل گرسنگى  کمک خوبی مقابل طغیان نفْس و شكستن عادت آن است.                             غرر الحكم، ح 9942

 

• سرعت در رفع حاجت نیازمند

 

امام على (علیه السلام):

لا تُؤَخِّرْ إنالَةَ المُحْتاجِ إلَی غَدٍ؛ فَإنَّکَ لا تَدرِی ما یَعْرِضُ لَکَ ولَهُ فی غَدٍ.

رسیدگی ورفع حاجت نیازمند را به تأخیر مینداز؛ زیرا نمی‌دانی که فردا برای تو و او چه پیش خواهد آمد.     (عیون الحکم و المواعظ، ص 526)

 

• سود کننده‏ترینِ مردم

امام على (علیه السلام):

أربَحُ النّاسِ مَنِ اشتَرى بِالدُّنیا الآخِرَةَ .

سود کننده‏ترینِ مردم، کسى است که آخرت را به دنیا خریدباشد. (غرر الحکم، ح 3076)

 

 

• آثار خیر خدا

امام على (علیه السلام):

 

إذا أرادَ اللهُ بِعَبْدٍ خَیْراً ألْهَمَهُ الاِقْتِصادَ وحُسْنَ التَّدْبِیرِ، وجَنَّبَهُ سُوءَ التَّدْبِیرِ والإسرافَ.

هر گاه خداوند خیر بنده‌ای را بخواهد  به او (خوی)صرفه‌جویی و حسن تدبیر عطا می کند و از بی‌ ‌تدبیری و اسراف دورش می سازد. (میزان الحکمه، ح 5364)

 

• آثار حب دنیا

 

امام علی (علیه ‌السلام):

حُبُّ الدُّنيا يُفسِدُ العَقلَ وَ يُصِمُّ القَلبَ عَن سَماعِ الحِكمَةِ وَ يُوجِبُ اَليمَ العِقابِ.

دل بستگى به دنيا، عقل را فاسد مى ‏كند، قلب را از شنيدن حكمت ناتوان مى ‏سازد و باعث عذاب دردناك مى ‏شود.        (مستدرک الوسایل و مستنبط المسایل ج 12 ، ص41)

 

 

 

 

• شگفتیهای قلب

 

امام علی (علیه ‌السلام):

اَعجَبُ ما فِى الانسانِ قَلبُهُ وَ لَهُ مَوارِدُ مِنَ الحِكمَةِ وَ اَضدادٌ مِن خِلافِها فَاِن سَنَحَ لَهُ الرَّجاءُ اَذَ لَّهُ الطَّمَعُ وَ اِن هاجَ بِهِ الطَّمَعُ اَهلَكَهُ الحِرصُ وَ اِن مَلَكَهُ اليَأسُ قَتَلَهُ السَفُ… فَكُلُّ تَقصيرٍ بِهِ مُضِرٌّ وَ كُلُّ اِفراطٍ بِهِ مُفسِدٌ.

شگفت‏ترين عضو انسان قلب اوست و قلب مايه هايى از حكمت و ضد حكمت دارد. اگر آرزو به آن دست دهد، طمع خوارش مى گرداند و اگر طمع در آن سر بركشد، حرص نابودش مى‏كند و اگر نااميدى بر آن مسلّط شود، اندوه، او را مى‏كُشد… هر كوتاهى برايش زيانبار است و هر زياده‏ روى برايش تباهى آفرين. (علل الشرايع،ج1، ص 109)

 

• نتایج صله رحم

 

امام علی (علیه ‌السلام)

صِلَةُ الرَّحِمِ تُدِرُّ النِّعَمَ وَتَدفَعُ النِّقَمَ.

صله رحم نعمت ها را به جریان می اندازد و فراوان مى كند و سختى ها ورنجها را دفع می کند واز بين مى برد. (غررالحكم، ج4، ص204، ح5836)

پیش از خروج از دنیا دلهایتان را از آن خارج کنید

امام علی (علیه ‌السلام):

أخرِجُوا مِنَ الدُّنیا قُلُوبَکُم قَبلَ أن تَخرُجَ مِنها أبدانُکُم، فَفِیهَا أختُبِرتُم ولِغَیرِها خُلِقتُم.

پیش از آنکه بدن‌های شما از دنیا خارج گردد، دلهایتان را از آن خارج کنید؛ چرا که در آن امتحان می‌شوید و برای غیر آن آفریده شده‌اید.   (بحار الأنوار، ج 75، ص 67)

 

• کیفیت عمل نه کمیت عمل

 

امام على (علیه السلام):

لا تَطْلُبْ سُرعَةَ العَمَلِ و اطْلُبْ تَجوِیدَهُ ؛ فإنَّ الناسَ لا یَسألُونَ: فی کَم فَرَغَ مِنَ العَمَلِ، إنّما یَسألُونَ عَنْ جَوْدَةِ صَنعَتِهِ.

در پی سرعت عمل مباش، بلکه به دنبال خوب انجام دادن آن باش، زیرا مردم نمی پرسند در چه مدت کار را به سرانجام رساند، بلکه از کیفیت انجام آن می پرسند.

(شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج 20، ص267)

 

 

 

• نتیجه توکل

 

امام علی (علیه السلام ):

مَن تَوکَّلَ عَلَی اللهِ ذَلَّت لَهُ الصِّعابُ وَ تَسَهَّلَت عَلَیهِ الأسبابُ

هر که بر خدا توکل کند دشواریها برایش آسان شده و اسباب برایش فراهم گردد.

(غررالحکم ح3888 ص197)

 

• توكل بر خداوند

 

امام على (عليه السلام):

اَلتَّوَكُلُّ عَلَى اللّه نَجاةٌ مِنْ كُلِّ سوءٍ وَحِرْزٌ مِنْ كُلِّ عَدُوٍّ .

توكل بر خداوند، مايه نجات از هر بدى و مصون ماندن از هر دشمنى است.

(بحارالأنوار، ج78، ص79، ح56)

 

• منتظر فرج باشید

 

امام علی (علیه السلام):

 

اِنتَظِرُوا الفَرَجَ  وَ لا تَیأسُوا مِن رَوحِ اللهِ فَاِنَّ اَحَبَّ الاَعمالِ اِلَی اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ اِنتِظارُ الفَرَجِ .

در انتظار فرج باشید و از رحمت و کارگشایی خدا ناامید نشوید ،زیرا بهترین اعمال در نزد خدای عزیز وجلیل  انتظار فرج است.       (بحار الانوار ،ج52،ص 123 )

 

• اول کشف معرفت سپس  تعظیم

 

امام علی ( علیه السّلام ) فرمودند :

لا تَستَعظِمَنَّ  اَحَداً حَتّی تَستَکشِفَ مَعرِفَتَهُ .

پیش از آنکه از دانش و معرفت کسی با خبر شوی دربزرگداشت او مکوش.

(الحیاه ، ج 1، ص64 )

 

• دریافت ناحق عیب است نه تاخیر دریافت

 

امام علی علیه السلام فرمودند:

لا یُعابُ المَرْءُ بِتَاخیرِ حَقِّهِ ؛  اِنَْمَا یُعابُ مَنْ اَخَذَ ما لَیسَ لَهُ.

برای انسان عیب نیست كه حقش تاخیر افتد، عیب آن است كه چیزی را كه حقش نیست بگیرد .

 

(الامالی ، ج 1 ، ص 76)

 

• عالمی که کشته جهلش شد

 

امام علی (علیه السلام):

رُبِّ عالِمٍ قَدْ قَتَلَهُ جَهْلُهُ ، وَ عِلْمُهُ مَعَهُ لا یَنفَعُهُ.

چه بسیارند دانشمندانی كه جهلشان آنها را كشته در حالی كه علمشان با آنهاست، اما به حالشان سودی نمی بخشد.        (ارشاد ص144)

 

• چگونگی معاشرت با مردم

 

امام علی (علیه السلام):

خالِطُوا النّاسَ مُخالَطَهً  اِن مُتُّم مَعَها بَکَوا عَلَیکُم  وَ اِن عِشتُم حَنَّوا اِلَیکُم.

با مردم آنچنان معاشرت کنید که اگر بمیرید بر مرگ شما اشک ریزند و اگر زنده بمانید به شما عشق ورزند.      (نهج البلاغه، حکمت 9)