چهل حدیث رحمت ومهربانی
- مهربانی نیکوترین تصویر از خلق خدا
پیامبراکرم (ص) فرمود: لَوْ کانَ الرِّفْقُ خَلْقاً یُری، ما کانَ مِمَّا خَلَقَ اللَّهُ شَی ءٌ اَحْسَنَ مِنْهُ.
اگرمهربانی پدیده یی قابل رؤیت می شد هیچ پدیده یی از پدیده های الهی از آن نیکوتر نبود
( اصول كافى، كتاب ايمان و كفر، ح 1851)
- خداوند صد رحمت آفرید
پیامبراکرم (ص) فرمود: :
إنّ اللّه َ تعالى خَلَقَ مِائةَ رَحمَةٍ يَومَ خَلَقَ السماواتِ و الأرضَ ، كُلُّ رَحمَةٍ مِنها طِباقُ ما بينَ السماءِ و الأرضِ ، فَأهبَطَ رَحمَةً مِنها إلى الأرضِ فَبِها تَراحَمَ الخَلقُ ، و بها تَعطِفُ الوالِدَةُ على وَلَدِها ، و بها تَشرَبُ الطيرُ و الوُحوشُ مِن الماءِ ، و بها تَعِيشُ الخلائقُ .
خداوند متعال روزى كه آسمانها و زمين را آفريد ، صد رحمت بيافريد كه هر رحمتى به اندازه فاصله آسمان و زمين است . پس ، از آن رحمتها يكى به زمين فرود آمد كه به سبب آن خلايق به يكديگر ترحّم مى كنند و مادر به فرزندش مهر مى ورزد و پرندگان و حيوانات آب مى نوشند و مردمان زندگى مى كنند.
- یک رحمت از صد رحمت در اختیار مردم
پیامبراکرم (ص) فرمود:
إنّ اللّه َ تعالى خَلَقَ مائةَ رحمَةٍ ، فرحمَةٌ بينَ خَلقِهِ يَتَراحَمُونَ بها ، و ادَّخَرَ لأوليائهِ تِسعَةً و تِسعينَ .
خداوند متعال صد رحمت بيافريد و تنها يكى از آنها در ميان آفريدگان اوست كه به سبب آن به يكديگر رحم و دلسوزى مى كنند و نود و نه رحمت ديگر را براى دوستانش اندوخته وذخیره نموده است. ( کنز العمال، ح 5668 )
- مومنین در ترحم به یکدیگر چون اعضای یک جسد
پیامبراکرم (ص) فرمود: مَثَلُ المُؤمِنينَ في تَوادِّهِمْ وَ تَعاطُفِهِمْ وَ تَراحُمِهِمْ مَثَلُ الجَسدِ ؛ إذَا اشتَكى مِنهُ عُضوٌ تَداعى سائرُ الجَسَدِ بالسَّهَرِ وَ الحُمّى .
مؤمنان در دوستى، عطوفت و مهر ورزى نسبت به هم چونان يك پيكرند؛ كه هرگاه عضوى از آن به درد آيد، ديگر اعضا را بى خوابى و تب فرا مى گيرد.( مسند ابن حنبل ،ج 6 ، ص 379 ،ح 18408 )
- خدا از مادر مهربانتر
قُدِمَ على النبيّ صلى الله عليه و آله بِسَبِيٍّ فإذا اِمرأةٌ مِن السَّبِيِّ تَسعى إذ وَجَدَت صَبِيّا فِي السَّبِيِّ أخَذَتهُ فَألصَقَتهُ بِبَطنِها و أرضَعَتْهُ، فقالَ لَنا النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ : أ تَرَونَ هذِهِ طارِحَةً وَلَدَها فِي النّارِ ؟ قُلنا : لا ، وَ هِيَ تَقدِرُ عَلى أن لا تَطرَحَهُ ، فقالَ : اَللّه ُ أرحَمُ بعِبادِهِ مِن هذِهِ بوَلَدِها .
عدّه اى اسير نزد پيامبر صلى الله عليه و آله آوردند . ناگهان زنى از اسيران، كه چشمش به كودكى اسير افتاده بود ، دويد و او را در آغوش گرفت و شيرش داد . پيامبر صلى الله عليه و آله به ما فرمود : آيا به نظر شما اين زن هيچ گاه حاضر مى شود كودك خود را در آتش افكند؟ عرض كرديم : خير ؛ تا قدرت داشته باشد اين كار را نمى كند . پيامبر فرمود : خداوند نسبت به بندگان خود مهربانتر از اين مادر نسبت به فرزند خود است .(کنزالعمال، ح10461)
- خدا مهربانتر از انسان به خودش
امام امیر مومنان (ع)فرمود:
يا أَصبَغُ ! لَئِن ثَبَتَتْ قَدَمُكَ و تَمَّتْ وَلايَتُكَ و انبَسَطَتْ يَدُكَ فاللّه ُ أَرحَمُ بِكَ مِن نفسِكَ .
اى اصبغ! اگر گامهاى تو استوار باشد و ولايت پذيرى تو كامل و دستت گشاده ، بدان كه خداوند به تو ، از خودت مهربانتر است .(امالی طوسی ، ص292 ، ح173)
- رحمت خدا مقدم بر غضبش
پيامبراکرم(ص) فرمود:
ما خَلَقَ اللّه ُ مِن شيءٍ إلاّ و قد خَلَقَ لَهُ ما يَغلِبُهُ ، و خَلَقَ رَحمَتَهُ تَغلِبُ غَضَبَهُ .
خداوند هيچ پديده اى نيافريد، مگر آن كه پديده اى چيره شونده بر آن نيز خلق كرد . رحمت خويش را نيز بيافريد كه بر غضبش چيره شود. (کنزالعمال، ح10390)
- رحمت حکمتی دیگر برای بعثت
پیامبر اکرم (ص) فرمود:
إنَّما بُعِثْتُ رَحْمَةً. من براساس رحمت مبعوث شده ام . (مستند ابی یعلی ، ج 11 ، ص35 )
یعنی بعثت من بر اساس رحمت عامه الهیه است . از آن جایی که خداوند متعال نسبت به بندگان خود رحیم است همین رحیم بودن ایجاب نمود تا برای هدایت آنان مرا به عنوان پیامبر مبعوث کند وبدین وسیله از ضلالت شان جلو گیری نماید.
- پیامبر بسیار مهربان
انس بن مالک گوید :
کانَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله مِنْ أشَدِّ الناسِ لُطْفاً بِالنّاسِ.
رسول خدا (ص) بیشترین لطف و مهربانی را به مردم داشت . ( حلیة الاولیاء، ج 6، ص 26)
- انسان مهربان محبوب خدا
پیامبر اکرم (ص) فرمود:
إنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ رَحیمٌ یُحِبُّ کُلَّ رَحیمٍ. خداوند عزیز و جلیل، مهربان است و هر فرد مهربان را دوست دارد. (امالی طوسی، ج2، ص130)
- انسان مهربان محبوب مردم
امیر مؤمنان (ع) فرمود:
مَنْ تَألَّفَ النّاسَ اَحَبُّوهُ .
کسی که با مردم انس و الفت داشته باشد، مردم دوستش خواهند داشت. (غرر الحکم، ج 2، ص 161)
- مهربانی شرط ورود به بهشت
پیامبر اکرم (ص) فرمود:
و الذي نَفسِي بيَدِهِ لا تَدْخُلُونَ الجنّةَ حَتّى تَراحَمُوا قالُوا: يا رَسولَ اللّه ِ كُلُّنا رَحيمٌ؟ قالَ: إنَّهُ لَيْسَ بِرَحْمَةِ أَحَدِكُمْ خاصّةً وَ لكِن رَحمَةَ العامَّةِ رحمةَ العامَّةِ.
سوگند به آن كه جانم در دست اوست، وارد بهشت نمى شويد تا اينكه به همديگر رحم كنيد. عرض كردند: اى رسول خدا! همه ما دلرحم و مهربانيم. حضرت فرمود: نه اينكه به يك فرد خاصى رحم كنيد بلكه به عموم مردم رحم و مهربانى كنيد. به همه مردم رحم كنيد. (میزان الحکمه ، ح7170)
همین مضمون از پیامبر (ص)در روایتی این چنین آمده است:
وَ الّذى نَفْسى بِيَدِهِ لايَدْخُلُ الْجَنَّةَ اِلاّ رَحيمٌ . قالوا: كُلُّنا رَحيمٌ. قالَ: لاحَتّى تَرْحَمَ الْعامَّةَ.
سوگند به آن كس كه جانم در دست اوست، كسى جز اهل ترحم به بهشت نمى رود.عرض كردند: همه ما دلرحم و مهربانيم. فرمودند: نه مگر آن گاه كه به عموم مردم رحم كنيد. (كنزالعمال، ح 5989)
- رحمت به جای عطا
امام امیر المومنین (ص) فرمود :
إِذَا عَجَزَ عَنِ اَلضُّعَفَاءِ نَيْلُكَ فَلْتَسَعْهُمْ رَحْمَتُكَ .
هرگاه عطایت به بی نوایان مقدور نشد باید لطف ومهربانی ات شامل حال شان شود.
(مستدرک الوسائل جلد۹ ص ۵۵ )
- آنکه رحم ندارد زیان نمود
پیامبر اکرم (ص) فرمود:
خابَ عَبدٌ و خَسِرَ لَم يَجعَلِ اللّهُ تَعالى في قَلبِهِ رَحمَةً للبَشَرِ .
بازنده و زيانكار است آن بنده اى كه خداوند متعال در دل او، رحم و مهربانى نسبت به انسانها نگذاشته باشد . (ميزان الحكمه، ج4 ، ح7172 )
- مهربانان امت من
پیامبر اکرم (ص) فرمود:
رُحَماءُ اُمَّتِي أوساطُها .
مهربانان امّت من، همان گروه متوسط هستند. (ميزان الحكمه، ج4 ، ح7173 )
عوامل جذب رحمت حق
- یاد خدا موجب رحمت
امام امیر المومنین (ص) فرمود :
بِذِكرِ اللّه ِ تُستَنزَلُ الرحمَةُ .
با ياد خداوند، رحمت فرود مى آيد .
- عفو عامل رحمت
امام امیر المومنین (ص) فرمود :
بالعَفوِ تُستَنزَلُ الرحمَةُ .
با عفو است كه رحمت فرود مى آيد .( غرر الحكم ، ح 4317 )
- رحمت باعث رحمت
امام امیر المومنین (ص) فرمود :
بِبَذلِ الرحمَةِ تُستَنزَلُ الرحمَةُ
با مهربانى به ديگران است كه رحمت [خدا] فرود مى آيد . (غرر الحكم ، ح 4343 )
امام امیر المومنین در موعظه خود به آجودانش” نوف ” فرمود: أحسِنْ يُحسَنْ إلَيكَ … إرحَمْ تُرحَمْ .
نيكى كن، تا به تو نيكى شود … رحم كن، تا به تو رحم شود .
(ميزان الحكمه، ج4 ، ح7174 )
- توبه موجب رحمت
امام باقر (ع) فرمود:
تَعَرَّضْ للرّحمَةِ و عَفوِ اللّه ِ بحُسنِ المُراجَعَةِ ، و استَعِنْ على حُسنِ المُراجَعَةِ بخالِصِ الدعاءِ و المُناجاةِ في الظُّلَمِ .
با بازگشت (توبه) راستين، خود را در معرض رحمت و بخشش خدا قرار ده و براى بازگشت راستين ، از دعاى خالصانه و مناجات در دل تاريكيها كمك بگير .( بحار الأنوار ، ج 78، ص164، ح1 )
- رحم خدا تابع رحم به مردم
پیامبر اکرم (ص) فرمود:
مَن لا يَرْحَمِ الناسَ لا يَرحَمْهُ اللّه ُ .
كسى كه به مردم ترحّم نكند ، خداوند به او رحم نمى كند . (میزان الحکمه ، ح7167)
- تنها اهل رحم از رحم خدا برخوردارند
پیامبر اکرم (ص) فرمود:
إنّما يَرحَمُ اللّه ُ مِن عِبادِهِ الرُّحَماءَ .
خداوند تنها به بندگان مهربان خود ، رحم مى كند . (میزان الحکمه ، ح7169)
- رحم خدا تابع رحم انسان
پیامبر اکرم (ص) فرمود:
قال اللّه تعالی: إن کُنْتُم تُریدونَ رَحْمَتی فارْحَمُوا.
خدای متعال فرمود: اگر خواهان مهربانی من هستید، پس نسبت به هم مهربان باشید. (مستدرك الوسائل، ج 9، ص 54، حديث 10182 )
موانع رحمت
- ترحم به بی رحم مانع رحمت حق
امام امیر المومنین (ص) فرمود :
رحمَةُ مَن لا يَرحَمُ تَمنَعُ الرحمَةَ ، و استِبقاءُ مَن لا يُبقي يُهلِكُ الاُمَّةَ .
ترحّم بر بى رحم، مانع رحمت [حق ]مى شود، و باقى گذاشتن كسى كه [جان كسى را] باقى نمى گذارد، امّت را به نابودى مى افكند . ( غرر الحكم ، ح 5430 )
- بی رحم ممنوع از رحمت حق
امام امیر المومنین (ص) فرمود :
مَن لم يَرحَمِ الناسَ مَنَعَهُ اللّه ُ رحمَتَهُ .
هر كه به مردم رحم نكند، خداوند رحمت خود را از او باز دارد . (غرر الحكم ،ح 8965 )
- انکه رحم ندارد رحم نگیرد
پیامبر اکرم (ص) فرمود:
مَن لَم يَرحَمْ لا يُرحَمْ . كسى كه رحم نكند، به او رحم نشود .(کنز العمال، ح5971)
- بی رحم به اهل زمین محروم از رحم اهل آسمان
پیامبر اکرم (ص) فرمود:
مَن لا يَرحَمْ مَن في الأرضِ لا يَرحَمْهُ مَن في السماءِ .
كسى كه به ساكنان زمين رحم نكند ، آن كه در آسمان است به او رحم ننمايد .(میزان الحکمه ، ح7166)
- بی رحمی باعث بی رحمی
پیامبر اکرم (ص) فرمود:
مَن لا يَرحَمْ لا يُرحَمْ ، و مَن لا يَغفِرْ لا يُغفَرْ لَه ، و مَن لا يَتُبْ لا يَتوبُ اللّه ُ علَيهِ .
هر كه رحم نكند ، بدو رحم نشود و هركه نبخشد، بخشوده نشود و هركه پوزش كسى را نپذيرد، خداوند پوزش (توبه) او را نخواهد پذيرفت . (میزان الحکمه ، ح7168)
Bottom of Form
مهربانی به چه کسانی ؟
- ترحم به محتاج
امام امیر المومنین (ع) فرمود :
أَوْلَى اَلنَّاسِ بِالرَّحْمَةِ اَلْمُحْتَاجُ إِلَيْهَا. 3506 2- اولى النّاس بالرّحمة المحتاج اليها. 2 411 سزاوارترين مردم به رحمت و مهربانى كسى است كه بدان نيازمند است. (غرر الحکم و درر الکلم، ج 1، ص 584 )
- ترحم به عموم
امام امیر المومنین (ص) فرمود :
أشعِر قَلبَكَ الرَّحمَةَ لِجَميعِ النّاسِ وَ الإحسانِ إلَيهِم وَ لا تُنِلهُم حَيفا وَ لا تَكُن عَلَيهِم سَيفا ؛ ۲۳۹۲
مهربانى با همه مردم و نيكى به ايشان را شعار دل خويش ساز و به آنها ستمى مرسان و شمشيرى بر آنان مباش .غررالحکم ، ح1969)
- مهربانی به خردسالان
امام صادق (ع)فرمود : لَيسَ مِنّا مَن لَم يُوَقِّر كَبيرَنا و يَرحَم صَغيرَنا
از ما نيست كسى كه به بزرگ سالان ما حرمت ننهد و با خردسالان ما مهربان نباشد. ( كافى ، ج 2 ، ص 165 )
- مهربانی به زیر دستان
امام امیر المومنین (ص) فرمود :
إرحَم مَن دُونَكَ يَرحَمكَ مَن فَوقَكَ.
به فرودستت مهربان باش (که اگرچنین کنی) فرادستت به تو مهربان خواهند بود (غررالحکم ، ج1 ، ص 143 )
حضرت امیر المومنین(ع) در عبارتی دیگر به همین مضمون فرمود:
عَجِبتُ لِمَن یَرجُو رَحمَهَ مَن فَوقَهُ کَیفَ لا یَرحَمُ مَن دُونَهُ .
تعجب می کنم از انسانی که از مافوق خود انتظار ترحم ومهربانی دارد چه طور به ما دون حود ترحم ومهربانی ندارد (غررالحکم، ح 6255)
- ترحم به ناتوانان
امام امیر المومنین (ص) فرمود :
اِرحَمُوا ضُعَفائَکُم فَا لرَّحمَهُ لَهُم سَبَبُ رَحمَهِ اللهِ لَکُم . به ناتوانان بین خود مهربان باشید چرا که مهربانی به آنان سبب مهربانی خدا به شما خواهد بود .(شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ، ج20 ، ص262)
حضرت در تعبیری به همین مضمون فرمود:
رحمَةُ الضُعَفاءِ تَستَنزِلُ الرحمَةَ .
ترحّم به نا توانان ، رحمت حق را فرود مى آورد . (غرر الحكم ،ح 5415 )
- مهرورزی به مساکین
پیامبراکرم (ص)فرمود : اِرحَمِ المَساكينَ .
به مسكينان مهربان باش (ميزان الحكمه، ج4 ، ح7178 )
- مهربانی به عموم مسلمین
پیامبر اکرم (ص) فرمود:
وَالّذی نَفْسی بِیَدِهِ لا یَضَعُ اللّهُ الرَّحْمَةَ إلاّ عَلی رَحیمٍ.
قالوا: یا رَسولَ اللّهِ کُلُّنا رَحیمٌ. قالَ: لَیْسَ الَّذی یَرْحَمُ نَفْسَهُ وَاَهْلَهُ خاصَّةً وَلکِنْ الَّذی یَرْحَمُ المُسلِمینَ
سوگند به آنکه جانم در دست اوست، رحمت خدا جز بر افراد مهربان داده نمی شود.
اصحاب گفتند: ای رسول خدا ! ما همه مهربانیم. فرمود: مقصود کسانی نیستند که فقط نسبت به خود و خانواده شان مهربانند؛ بلکه مقصود کسانی هستند که به همه مسلمانان مهربانند.( مستدرك حاكم، ج 4، ص 168)
- ترحم به عموم مردم
امام امیر المومنین (ص) فرمود :
أبلَغُ ما تَستَدِرُّ بهِ الرحمَةَ أن تُضمِرَ لِجَميعِ الناسِ الرحمَةَ .
بهترين وسيله ريزش رحمت [خدا] مهربان بودن با همه مردمان است .( غرر الحكم ، ح 3353 )
- مهربانی به خردسالان
پیامبراکرم (ص) خطاب به انس فرمود:
يا أنَسُ ، اِرحَمِ الصَّغيرَ ، وَ وَقِّرِ الكَبيرَ تَكُن مِن رُفَقائي .
اى انس ! با كودكان مهربان باش و بزرگسالان را احترام گذار تا از رفيقان من باشى . (كنز العمّال ، ح ۶۰۵۵ )
ودر عبارتی دیگر فرمود:
مَن لَم يَرحَمْ صَغيرَنا ، و لَم يَعرِفْ حَقَّ كَبيرِنا ، فَلَيسَ مِنّا .
هر كه به كودكان ما مهربانى نكند و حقّ (منزلت) بزرگان ما را نشناسد، از ما نيست .(كنز العمّال ، ح ۵۹۷۰ )
امام امیر المومنین (ع) هم فرمود:
اِرحَمْ مِن أهلِكَ الصَّغيرَ و وَقِّرْ مِنهُمُ الكَبيرَ .
با كودكان خانواده ات مهربان باش و بزرگان خانواده ات را احترام گذار .(أمالي مفيد ، ص ۲۲۲، ح۱ )
- مهربانی به اهل معصیت
امام امیر المومنین (ع) هم فرمود:
إنّما يَنبَغي لِأهلِ العِصمَةِ و المَصنوعِ إلَيهِم في السلامَةِ أن يَرحَمُوا أهلَ الذُّنوبِ و المَعصيَةِ ، و يكونَ الشُّكرُ هُو الغالِبَ علَيهِم .
شايسته است كه افراد پاكدامن و بهره مند از سلامت ، با گنهكاران و اهل معصيت ، مهربان باشند و سپاسگزارى [از خداوند] بر جان آنان چيره باشد . ( نهج البلاغة ، خطبة۱۴۰)
- ترحم ویژه به سه گروه
پیامبر اکرم (ص) فرمود:
اِرْحَمُوا عَزِيزاً ذَلَّ وَ غَنِيّاً اِفْتَقَرَ وَ عَالِماً ضَاعَ فِي زَمَانِ جُهَّالٍ.
رحم كنيد بر عزيزى كه خوار شده و توانگرى كه ندار شده و دانشمندى كه گرفتار نادانان گردید.
(تحف العقول ، ج ۱ ، ص ۳۶)
- ترحم به خود
امام علی (ع)فرمود:
اِرحَمُوا نُفوسَكُم ، فإنّكُم قد جَرَّبتُمُوها في مَصائبِ الدنيا .
به خودتان رحم كنيد ؛ زيرا شما [توانِ] خود را در مصيبت هاى اين جهان آزموديد .(نهج البلاغة ، خطبة ۱۸۳)
امام علی (ع)فرمود:
يا أيُّها الإنسانُ ، ما جَرَّأكَ على ذَنْبِكَ …؟! أ مَا تَرحَمُ مِن نفسِكَ ما تَرحَمُ مِن غَيرِكَ ؟!
هان، اى انسان ! چه چيز تو را در گناه ورزى گستاخ كرده است …؟! چرا همچنان كه به ديگران رحم مى كنى، به خودت رحم نمى كنى؟! (نهج البلاغة ، خطبة ۲۲۳ )
پیامبر اکرم (ص) در پاسخ مردى كه عرض كرد : دوست دارم پروردگارم به من رحم کند فرمود :
اِرحَمْ نَفسَكَ ، و ارحَمْ خَلقَ اللّه ِ يَرحَمْكَ اللّه ُ .
به خودت و به خلق خدا رحم كن تا خداوند بر تو رحم آورد .( كنز العمّال، ح 44154 )
- حتی رحم به گنجشک باعث نجات
پیامبر اکرم (ص) فرمود:
يُنادِي مُنادٍ في النارِ : يا حَنّانُ يا مَنّانُ نَجِّني مِنَ النارِ ، فَيَأْمُرُ اللّه ُ مَلَكا فَيُخرِجُهُ حتّى يَقِفَ بينَ يَدَيهِ ، فيقولُ اللّه ُ عزّ و جلّ : هل رَحِمتَ عُصفورا .
منادی در دوزخ فرياد مى زند : مهربانا! بخشايشگرا! مرا از آتش رهايى ده . پس خداوند فرشته اى را فرمان مى دهد كه او را از آتش بيرون مى آورد و در پيشگاه پروردگار مى ايستد . خداوند عزّ و جلّ به او مى فرمايد : آيا تو به گنجشكى رحم كردى؟ (كنز العمّال، ح 5992)
