حج و تهذیب نفس

• حج و تهذیب نفس

همانگونه که جسم انسان آلوده می شود جان و روح آدم هم آلوده می گردد ؛ البته جسم آدم به چرکهای ظاهری آلوده می شود اما روح آدم به چرکهای باطنی مانند تکبر،عجب ، بخل ، حسادت ، حرص ، طمع  و امثال آن آغشته می گردد.

پس  همچنانکه جسم انسان باید پاک ، نظیف و تمیز شود روح او هم باید پاک و مهذب گردد . و حج و سیله بسیار مناسبی است برای زدودن آلودگی ها ومغسل خوبی است برای شستشوی رذالت ها. و حج است که تکبر را از دل می زداید  و تواضع در برابر خداوند متعال وخضوع در برابر حق را تضمین می کند. قساوت دل را پاک و آن را صاف و زلال می نماید.

اینکه به حاجی هنگام احرام گفته می شود همه مظاهر شخصیتی  خود یعنی لباس را بیرون بیاورد و دوقطعه ثیاب و ازار به پوشد و به دور احجار وسنگ ها طواف کند  و بین دو کوه صفا و مروه هفت بار تردد کند و در برهوت بیابان وقوف نماید و به ستون سنگی سنگ بزند و امثال آن و از قضا او هم بپذیرد وهیچ گونه تمردی از خود نشان ندهد و مطیع محض باشد آن هم تازه با عشق و علاقه وافر و با نهایت خلوص آن را انجام دهد  قطعاً  برای   تهذیب نفس او مؤثراست  واین نهایت خضوع و خشوع در برابر حق متعال را  نشان می دهد ونشان آن است که او کمترین تکبر و عصیان نخواهد داشت چرا که این همه را به عشق حق متعال و اطاعت محض از رب ذوالجلال انجام می دهد

از این روست که امیرالمومنین  علیه السلام فرمود :

خداوند حج بیت خود را بر شما واجب نمود و آن را قبله مردم قرار داده است . مردم همچون تشنه ای که به آب وارد می‌شود و مثل پرنده‌ای که به آشیانه برمی‌گردد وارد آن می شوند. خداوند آن را نشانه تواضع شان برابر عظمت خود قرار داده و این که مردم به عزت وعظمت خداوند  اعتراف  نمایند . آری “عَلامَهً لِتَواضُعِهِم لِعَظَمَتِهِ وَ اِذعانِهِم لِعِزَّتِهِ” ( نهج البلاغه خطبه ۱ )

یعنی حجاج کاری ندارند این خانه چه قداستی دارد که باید دورش طواف کنند و یا بین دو کوه چه حرمتی دارد که باید میان شان سعی نمایند و یا بیابان عرفات و مشعر چه عظمتی دارد که باید در آن دو خاک نشین شوند و امثال آن  بل آنچه را که به حاجی عشق و انگیزه می دهد و او را به طواف و سعی و وقوف وا  می دارد همان دستور پروردگار  و فرمان حق متعال و اطاعت از مقام الوهیت و ربوبیت است و این برای او مهم و هدف است نه چیزدیگر حضرت امیرالمومنین علیه السلام همین معنا را بیشتر شرح می دهد و می فرماید :

” آیا مشاهده نمی کنید که همانا خداوند سبحان انسان‌های پیشین از آدم علیه السلام تا آیندگان این جهان را با سنگ هایی درمکه آزمایش کرد که نه زیان می رسانند ونه نفعی دارند . نه می بینند ونه می شنوند؟

این سنگها را خانه محترم خود قرار داده و آن را عامل پایداری مردم گردانید سپس کعبه را در سنگلاخ ترین مکان ها، بی گیاه ترین زمین ها ، و کم فاصله ترین دره ها ، در میان کوه های خشن ، سنگریزهای فراوان ، و چشمه های کم آب و آبادیهای از هم دور قرار داد که نه شتر و نه اسب وگاو و گوسفند هیچ کدام در آن سرزمین آسایش ندارند سپس آدم (ع) و فرزندانش را فرمان داد که به سوی کعبه برگردند  و آن را مرکز اجتماع و سر منزل مقصود و بارانداز شان گردانید تا مردم با عشق قلب ها به سرعت از میان فلات ها و دشت های دور و از درون شهرها ، روستاها ، دره های عمیق و جزائر از هم پراکنده دریاها به مکه روی آورند ، شانه های خود را به جنبانندو گرداگردکعبه لا اله الا الله بر زبان جاری سازند و در اطراف خانه طواف کنند و با موهای آشفته و بدن های پر گرد و غبار در حرکت باشند و لباس های خود را که نشانه ی شخصیت هر فرد است در آورند و با اصلاح نکردن موهای سر قیافه خود را تغییر دهند که آزمونی بزرگ و امتحانی سخت و آزمایشی آشکار است برای پاکسازی وخالص شدن.” اِبتَلاءاً عَظیماً وَ اِمتِحاناً شَدیداً وَ اِختِباراً مُبیناً وَ تَمحیصاً بَلیغاً” ( نهج البلاغه خطبه ۱۹۲ )

یعنی آن فرآیند طولانی برای آزمونی بزرگ و امتحانی سخت و آزمایشی روشن و خالص نمودنی رسا و کامل است .

بله حج و فرآیند آن  انسان را خالص می کند و روح او را زلال می سازد و آلودگی ها را می شوید .

حضرت در ادامه مجدداً تصریح می کند : ” اِخراجاً لِلتَّکَبُّرِمِن قُلُوبِهِم وَ اِسکاناً لِلتَّذَلُّلِ  فی اَنفُسِهِم: ( نهج البلاغه خطبه ۱۹۲ ) یعنی این همه کارها برای آن است تا تکبر را از دل آنان اخراج نماید و تزلزل و خشوع و تواضع را در جانشان تسکین و تثبیت نماید .

امام رضا علیه السلام در شمارش منافع حج فرمود

وَمِنهُ تَرکُ  قَساوَهِ القَلبِ وَخَساسَهِ الاَنفُسِ وَنِسیانُ الذِّکرِوَ اِنقِطاعُ الرَّجاءِ وَالأمَلِ  وَ تَجدیدِ الحُقُوقِ وَحَظرِ  الأنفُسِ عَن الفَسادِ (  علل الشرایع ص 404 و273 )

 از نتایج حج رها ساختن قلب از قساوت و آزاد نمودن از خساست جان و فراموشی یاد دنیا وقطع امید وارزو  و تجدید حقوق و منع جان از آلودگی به فساد است .

حاصل آنکه حج نقش مهمی در تهذیب نفس و پاک شدن جان دارد وانسان را در برابر عظمت خداوند متعال خاضع وخاشع وخالص می نماید ونفس وجان اورا مهذب وپاک می سازد